Vang Trang Dem
10-04-2005, 08:24 AM
Buổi Nói Chuyện V? Âm Nhạc Của Nhạc Sĩ Lê Văn Khoa Tại Melbourne
Quách Nam Dung
http://www.vietnhim.com/Linh/LeVanKhoa.jpg
Vào ngày 28 tháng 9 năm 2003, tại Hội Quán The Sun ở East Brunswick, cộng đồng ngư?i Việt tự do tại tiểu bang Victoria đã hân hạnh đón tiếp Nhạc Sĩ Lê Văn Khoa và phu nhân, chị Ng?c Hà, từ Hoa Kỳ đến viếng thăm Úc Châu. Chương trình này đã được nhóm thân hữu nhạc sĩ Lê Văn Khoa đứng ra tổ chức, với sự bảo trợ của Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria, Tuần Báo Nhân Quy?n, Thượng Nghị Sĩ Nguyễn Sang, Hội Cựu Sinh Viên Victoria, Hội Thơ Nhân Quy?n, Hội Cao Niên Tị Nạn ?ông Dương Victoria, Hội Giáo Chức Victoria, Hội Thân Hữu Mi?n Tây Melbourne, và Trung Tâm Giáo Dục Lê Quý ?ôn. Trong buổi h?p mặt thân tình này, nhạc sĩ đã có dịp trình bày ba đ? tài v? âm nhạc: âm nhạc và đ?i sống, những suy nghĩ thầm kín của ngư?i nghệ sĩ sáng tác, và sự gặp gỡ giữa n?n âm nhạc cổ truy?n Việt Nam vào thế giới âm nhạc tây phương.
LeVanKhoa.jpg (59566 bytes)
nhạc sĩ Lê Văn Khoa
Anh Hoàng Cao đã giới thiệu chương trình và m?i ông Châu Xuân Hùng, chủ tịch Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do tại tiểu bang Victoria lên có đôi l?i với quan khách và khán thính giả. Ông Châu Xuân Hùng đã thay mặt cộng đồng xin được vinh hạnh chào đón nhạc sĩ và phu nhân đến Úc Châu. Theo ông, nhạc sĩ Lê Văn Khoa không những là một nhà soạn nhạc, một nhiếp ảnh gia Việt Nam nổi tiếng tại hải ngoại, ông còn được biết đến như một chiến sĩ văn hoá. Nhạc sĩ đã hoạt động không ngừng nghỉ trong suốt gần 30 năm sống lưu vong tại Hoa Kỳ, trong một nỗ lực nhằm bảo tồn n?n văn hoá Việt Nam, đặc biệt là ở lãnh vực âm nhạc và nhiếp ảnh. Ngư?i nhạc sĩ đa tài này đã là một trong những sáng lập viên của Ban Hợp Xướng Ngàn Khơi tại Hoa Kỳ. ?ây là một hội đoàn bất vụ lợi, được thành lập để phổ biến và phát huy nghệ thuật hợp xướng trong cộng đồng ngư?i Việt tại hải ngoại. Ban Hợp Xướng Ngàn Khơi đã thực hiện những chương trình nhạc với những bài hòa tấu hợp xướng mang đầy tính dân tộc và nhân bản. Ông Hùng hy v?ng trong tương lai, cộng đồng ngư?i Việt tại hải ngoại không những có cơ hội bảo tồn n?n văn hoá Việt Nam tại hải ngoại, mà còn có thể phát huy n?n văn hóa này, đặc biệt là trong lãnh vực âm nhạc, mà cụ thể nhất là âm nhạc Việt Nam sẽ có dịp hoà nhập vào giòng âm nhạc tây phương. Ông Hùng sau đó đã như?ng l?i cho thượng nghị sĩ Nguyễn Sang, ngư?i đã m?i nhạc sĩ Lê Văn Khoa qua Úc lần này.
Thượng nghị sĩ Nguyễn Sang cho biết ông đã có may mắn gặp gỡ nhạc sĩ Lê Văn Khoa tại California nhân chuyến đi thăm Hoa Kỳ của ông Sang cách đây hơn một năm. Nhân dịp này, ông Sang đã là một vị khách danh dự được dịp thưởng thức chương trình nhạc do nhạc sĩ Lê Văn Khoa thực hiện tại California. Ông Sang cho biết tuy không phải là ngư?i thuộc giới làm văn nghệ, nhưng với tư cách là một ngư?i thưởng thức nghệ thuật, ông đã rất ngạc nhiên và khâm phục v? tính cách vĩ đại cũng như v? giá trị nghệ thuật của buổi hoà nhạc này. Theo ông Sang, những ngư?i làm văn hoá Việt Nam đã rất cô đơn vì ngư?i Việt chúng ta thư?ng có khuynh hướng đón nhận giòng nhạc tây phương đã có sẵn một cách dễ dàng, nhưng lại khá th? ơ trước n?n âm nhạc của chính dân tộc mình.
Ông ?inh Thế Dũng sau đó đã đi?u khiển chương trình. Ông cho biết cộng đồng ngư?i Việt tại Úc đã được một vinh dự lớn lao là đón tiếp nhạc sĩ Lê Văn Khoa và phu nhân đến Úc. Ông Dũng trình bày sơ lược v? tiểu sử của nhạc sĩ. Nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã biểu lộ một lòng đam mê và một khả năng thiên phú v? âm nhạc khi còn rất bé tại Việt Nam. Ông đã được trao tặng một giải thưởng v? nhiếp ảnh và một giải thưởng v? âm nhạc của Hội Nghị Văn Chương Toàn Quốc năm 1967 và 1969. Biến cố tháng Tư đã khiến ông đã phải r?i b? quê hương. Từ khi di chuyển v? California sinh sống vào năm 1978, ông đã hoạt động không ngừng, và Ban Hợp Xướng Ngàn Khơi đã được hình thành nhằm phát triển ngành hợp xướng và thực hiện những chương trình hoà nhạc hợp xướng. Những chương trình hoà nhạc có tầm vóc quy mô này đã quy tụ những nhạc sĩ và ca sĩ Việt Nam nổi tiếng tại hải ngoại, và đặc biệt là có sự đồng trình diễn của cả giới nghệ sĩ Hoa Kỳ nữa. Nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã sáng tác một tấu khúc giao hưởng có tựa đ? "Việt Nam 1975" với tâm hồn của một ngư?i Việt tha hương, để ghi lại biến cố lịch sử đau thương này của đất nước.
Nhạc sĩ Lê Văn Khoa, với một gi?ng mi?n Nam đầy lôi cuốn, đã trình bày v? đ? tài thứ nhất: Âm Nhạc Trong ??i Sống. Âm Nhạc Trong ??i Sống cũng là tên của một chương trình phát thanh do ông phụ trách trên ?ài Little Sài Gòn. Theo ông, ba yếu tố trong âm nhạc là sáng tác, trình diễn, và thưởng thức, là ba yếu tố có liên hệ mật thiết với nhau và không thể tách r?i nhau được. Chúng ta sẽ không có âm nhạc nếu thiếu một trong ba yếu tố này, và vì thế cả ba yếu tố này đ?u quan tr?ng như nhau. Theo ông, âm nhạc là một thứ ngôn ngữ quốc tế, nhưng âm nhạc không đến với m?i ngư?i một cách tự nhiên, mà như m?i thứ ngôn ngữ khác, để có thể hiểu và cảm thông với âm nhạc, ta cần h?c h?i và trau dồi v? thứ ngôn ngữ này. Chương trình phát thanh này đã được ông hướng dẫn để dần dà m?i ngư?i có thể hiểu được âm nhạc mà không cần phải dựa vào l?i ca, để có thể đi xa hơn trong cái thế giới âm thanh tuyệt v?i xẩy ra chung quanh ta hằng gi? hằng phút mà ta không ý thức được. Vì th?i gian có hạn, ông chỉ nói sơ lược qua v? lịch sử âm nhạc, dù theo truy?n thuyết Hy Lạp, theo lịch sử Trung Hoa, hay nhìn dưới góc cạnh của tôn giáo, âm nhạc đã trở thành một phần trong đ?i sống chúng ta. Việc này đã dần dà được chứng minh một cách khoa h?c. Thí dụ điển hình nhất là một thai nhi, nếu được cho nghe một bài nhạc liên tục trong một th?i gian ròng rã trước khi chào đ?i, thì khi chào đ?i được hai ngày, đứa trẻ này nhúc nhích như hưởng ứng bài nhạc này, khi bài nhạc được phát lại bằng cái loa cho bé nghe, nhưng đứa bé này lại không t? ra có phản ứng nào khi một dòng nhạc lạ cũng được phát qua loa cho bé nghe. Ở đất nước ta khi xưa, những nhà nông khi cầy cấy đã hò hát với nhau để quên đi những nỗi mệt nh?c khi làm việc, những ngư?i chèo thuy?n cũng hát những bài hát chèo thuy?n. Những bài hát trữ tình trên sông Venice cũng khiến những đôi tình nhân cảm thấy khung cảnh trở nên thơ mộng hơn. Th?i gian sau này âm nhạc còn được dùng như một phương pháp để chữa trị bịnh. Nói chung âm nhạc đã ảnh hưởng đến đ?i sống của chúng ta v? nhi?u lãnh vực khác nhau, ở những mức độ khác nhau.
?? tài thứ nhì nhạc sĩ bàn v? Những ? Nghĩ Thầm Kín Của Ngư?i Nghệ Sĩ Sáng Tác. Theo nhạc sĩ, âm nhạc thuộc lãnh vực khoa h?c vì nó cần sự chính xác tinh vi đến mức tối đa. Thí dụ như bao nhiêu sự rung động của âm thanh trong một giây sẽ tạo ra loại âm thanh nào. Âm thanh này khi chạm vào tai ngư?i nghe, xuyên vào não, não phân tích để cho biết cảm xúc của ta khi nghe âm thanh đó. Âm nhạc cũng là một bộ môn nghệ thuật vì nó liên quan đến sự rung động của tâm hồn. Như những bộ môn nghệ thuật khác, mức độ cảm nhận hay thưởng thức của ta v? âm nhạc thay đổi tuỳ theo từng ngư?i, và một phần tuỳ vào mức độ ta tiếp xúc với âm nhạc. ?i?u quan tr?ng là ngư?i nghệ sĩ, dù ở lãnh vực sáng tác nào, đôi khi cần phải có cái can đảm vượt thoát ra ngoài những tiêu chuẩn thư?ng lệ, để tác phẩm của mình có thể chấp cánh bay cao theo sự rung động của con tim, đó là lúc tác phẩm nghệ thuật mang nét sáng tạo mới. Ông đưa ra một thí dụ khi ông viết hoà âm cho dàn nhạc giao hưởng bản nhạc Ra ?i Khi Tr?i Vừa Sáng của cố nhạc sĩ Phạm ?ình Chương, trong một chương trình hoà nhạc vừa được trình diễn tại California, theo nhạc sĩ, ý nghĩ hiện ra trong đầu ông là tr?i phải tối trước khi sáng, vì thế để tạo sự tương phản rõ nét, ông đã cho những âm thanh từ âm u, đi lần đến những âm thanh dư?ng như có tiếng giun dế kêu, những âm thanh này lần lần bừng lên, lớn dần ra, khi âm thanh rộ lên thì ta có thể cảm nhận ngay là cả bầu tr?i đang sáng rực lên, đó là lúc ban hợp ca bắt đầu hát "?oàn ngư?i đi …" Nhạc sĩ tâm sự, ông đam mê cả âm nhạc lẫn nhiếp ảnh vì trong âm thanh có hình ảnh, và trong hình ảnh có âm thanh. ?ôi khi ông phải dùng âm thanh để diễn tả một hình ảnh, như trong bài Ra ?i Khi Tr?i Vừa Sáng, những âm thanh được sử dụng có chủ đích khiến ngư?i nghe có thể liên tưởng đến hình ảnh cả một bầu tr?i đang tối, rồi từ từ sáng dần để cuối cùng vầng bình minh rạng chiếu khắp nơi.
?? tài thứ ba nhạc sĩ bàn v? Âm Nhạc Cổ Truy?n Dân Tộc và Sự Hội Nhập Vào N?n Âm Nhạc Thế Giới. Trong đ? tài này, ông nhắc đến ba tấu khúc giao hưởng có liên quan đến những biến cố lịch sử cận đại. Tấu khúc Tchaikovsky đã diễn tả lại cuộc chiến giữa quân Pháp và Nga, khi Napoléon đem quân sang xâm chiếm nước Nga, khiến Nga phải kêu g?i tiêu thổ, cuối cùng Pháp thua cuộc. Nhà nước Nga, nhân dịp muốn dựng lại ngôi nhà th? tại Petersburg để đánh dấu việc ngôi nhà th? đã bị quân Napoléon phá hủy trong cuộc chiến, đã giao phó Tchaikovsky sáng tác một tấu khúc v? sự kiện lịch sử này. Việc Anh Quốc trả Hong Kong lại cho Trung Quốc cũng được ủy ban tổ chức buổi lễ ủy thác một nhạc sĩ ngư?i Hoa sáng tác một tấu khúc giao hưởng hầu diễn tả lại nỗi vui mừng của ngư?i dân, trong buổi lễ trao trả lại Hong Kong cho Trung Quốc. Một CD sau đó đã được thực hiện, và có dùng âm thanh của cặp trống đồng mới vừa được khai quật lên ở Trung Quốc. Biến cố tháng Tư năm 1975 cũng là một biến cố lịch sử thế giới cận đại, nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã sáng tác ra tấu khúc giao hưởng "Việt Nam 1975" khi nỗi hận và ni?m xúc động chợt đến với ông. ?oạn kết của tấu khúc này diễn tả một ngày mai tràn đầy hy v?ng cho một nước Việt Nam. ?ó cũng là giấc mơ chung của ngư?i Việt chúng ta. Ông đã từng có ý định thực hiện một CD để ghi lại một giai đoạn lịch sử đen tối của đất nước, hầu nhắc nhở các em đừng bao gi? quên lý do tại sao thế hệ ông cha các em đã phải b? nước ra đi. CD này, nếu thực hiện được, sẽ nhắc nhở các cháu rằng vẫn có một quê hương đang ch? các em đó. Dù đã nhận được những đóng góp nhiệt tình của cộng đồng ngư?i Việt tại Hoa Kỳ, nhưng những công sức và tấm lòng không vẫn chưa đủ, việc thực hiện CD này vẫn còn đang dở dang vì chi phí thực hiện CD quá cao tại Hoa Kỳ.
Sau chuyến viếng thăm Hoa Kỳ, ông Nguyễn Sang, với tư cách là một thượng nghị sĩ đại diện cho cộng đồng ngư?i Việt tại Victoria, phối hợp cùng với Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria, đã vận động để nhạc sĩ Lê Văn Khoa có dịp tiếp xúc với Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne (Melbourne Symphony Orchestra), hầu nhạc sĩ có dịp giới thiệu những tác phẩm âm nhạc của mình. Cuộc vận động này đã thành công, nhạc sĩ đã đến Melbourne và đã có dịp tiếp xúc với Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne. Tấu khúc "Việt Nam 1975" đã được nhi?u dàn nhạc lớn tại Hoa Kỳ trích diễn. Sau khi ông giám đốc Ban Quản Trị đ?c nhạc bản những tác phẩm của nhạc sĩ, và xem những bài báo, hình ảnh mà giới truy?n thông đã tư?ng trình lại sau những buổi hoà nhạc, Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne đã đồng ý trên nguyên tắc là sẽ giúp nhạc sĩ Lê Văn Khoa thực hiện CD này, và đồng th?i sẽ cho trình diễn một trích đoạn của tấu khúc này trong một chương trình hoà nhạc vĩ đại chào mừng Thế Vận Hội của Khối Thịnh Vượng Chung (Commonthwealth Games), sẽ được tổ chức vào Tháng Ba năm 2006. Nếu m?i việc xẩy ra như dự định, đây là lần đầu tiên tấu khúc này được trình diễn ngoài quốc gia Hoa Kỳ. ?ây cũng là lần đầu tiên cộng đồng ngư?i Việt tại Melbourne sẽ được thưởng thức một dàn đại hoà tấu nổi tiếng của Úc trình diễn giòng nhạc giao hưởng của một nhạc sĩ Việt Nam.
Trong phần giải đáp thắc mắc, một ngư?i bạn trẻ bày t? mối quan tâm của cô ta v? tính ủy mị trong âm nhạc, đã nêu lên câu h?i làm thế nào để có thể bảo tồn n?n văn hoá Việt Nam trong bối cảnh âm nhạc như vậy. Câu trả l?i của nhạc sĩ là giới trẻ nên đi tiên phong trong việc sáng tác những bài hát trong sáng, và hy v?ng sẽ tạo nên một phong trào nhạc mới lành mạnh. Bầu không khí trở nên sôi động hơn khi một bác cao niên đặt câu h?i liên quan đến vấn đ? tìm một con đư?ng giải cứu quê hương, mà theo bác đ? nghị, chúng ta hãy dấy động lên một chiến dịch "Quê Hương Yêu Dấy Hãy Vùng lên" qua âm nhạc.
Buổi nói chuyện của nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã diễn ra trong một bầu không khí thân mật và ấm cúng. Những anh chị trong Ban Tổ Chức đã lồng vào chương trình những tiết mục phụ diễn văn nghệ đặc sắc, ngay phần mở đầu là màn trình diễn nhạc tây phương của một ban nhạc địa phương Úc The Western Region, mà theo anh Hoàng Cao, để khi nghe giòng nhạc Việt Nam sau đó, ta có thể dễ so sánh giữa hai giòng nhạc hơn. Các ca sĩ tài tử như cô Phượng Oanh, một giáo chức, chị Vy Linh, đã lên giúp vui văn nghệ, với những chất gi?ng độc đáo không thua kém những ca sĩ nổi tiếng nào. Ca sĩ Vân Trung, một th?i nổi tiếng với những bản nhạc trẻ trước năm 1975, cũng đã đóng góp tiếng hát của anh trong chương trình. Chương trình phụ diễn trở nên sống động hơn khi chị Ng?c Hà vô vài câu v?ng cổ bằng tiếng Anh, và hát một bản nhạc Việt Nam bằng tiếng Pháp, và sau đó chị cùng cô Phượng Oanh bước lên sân khấu đồng ca bài Khúc Hát Thanh Xuân. Chị Ng?c Hà đã từng là h?c trò của cô Phượng Oanh dưới mái trư?ng nữ trung h?c Lê Văn Duyệt trước 1975, và thầy trò đã có dịp gặp lại và cùng hát chung với nhau sau gần 30 năm xa cách, với những xúc động … Cuối chương trình chị Ng?c Hà, ông Nguyễn Xuân ?ịnh, và bác sĩ Lê Kim Thư đã cùng nhau trình bày bản Lý Qụa Kêu, khiến bầu không khí trở nên hào hứng hơn nữa. Ngư?i tham dự cũng được thưởng thức tài hoà âm của nhạc sĩ Lê Văn Khoa qua bài Se Chỉ Luồn Kim và Hòn V?ng Phu (nghe từ máy CD), dù chất lượng âm thanh không được trung thực cho lắm, nhưng với những âm thanh khi hùng tráng, lúc êm dịu, đã để lại những ấn tượng sâu đậm nơi ngư?i nghe.
Âm nhạc cổ truy?n Việt Nam chúng ta có một chỗ đứng khá khiêm như?ng trong n?n âm nhạc thế giới, dù trong cộng đồng chúng ta không thiếu những nhạc sĩ có khả năng trong lãnh vực sáng tác lẫn trong lãnh vực trình diễn, với một tiêu chuẩn có thể sánh với nhạc tây phương. Riêng tại Úc châu phải kể đến nhạc sĩ Lê Tuấn Hùng, nghệ sĩ ?ặng Kim Hi?n, nhạc sĩ trẻ tuổi Nguyễn Anh Dũng (Melbourne), nhạc sĩ Hoàng Ng?c Tuấn (Sydney). Những nhạc cụ cổ truy?n Việt Nam có khả năng diễn đạt và biểu hiện tư tưởng, tâm hồn ngư?i Việt ta một cách tuyệt v?i. Một tác phẩm nghệ thuật v? âm nhạc của đất nước ta cần mang tính chất dân tộc, và vì thế, việc sử dụng những nhạc khí dân tộc trong những tác phẩm này rất cần thiết. Ước mơ của nhạc sĩ không chỉ dừng lại ở đó, ông còn ấp ủ một hoài bão lớn lao hơn nữa v? buổi trình diễn nhạc giao hưởng tại Thế Vận Hội này. Ông hy v?ng sẽ m?i một số nghệ sĩ Việt Nam hiện đang sống tại khắp nơi trên thế giới như Hoa Kỳ, Pháp, Hoà Lan, ?ức… cùng v? Melbourne ở vùng Nam bán cầu thuộc lục địa Úc châu, để cùng trình diễn, cùng hát bài ca nối vòng tay lớn, với hy v?ng một ngày mai tươi sáng cho quê hương. ?ó cũng là ước mơ của những ngư?i Việt Nam. Trong tương lai, nhóm thân hữu Lê Văn Khoa dự định sẽ tổ chức những buổi hoà nhạc vào năm 2004, 2005, do nhạc sĩ Lê Văn Khoa đi?u khiển, để chuẩn bị cho buổi trình diễn trong dịp Thế Vận Hội. Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria dự định tổ chức một tuần lễ văn hoá Việt Nam, gồm chương trình hoà nhạc, và triễn lãm những tác phẩm nhiếp ảnh của nhạc sĩ Lê Văn Khoa và những nhiếp ảnh gia Việt Nam nổi tiếng khác, hiện đang cư ngụ tại Hoa Kỳ và Úc châu. Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria rất mong chúng ta hưởng ứng tích cực những chương trình này.
Chúng ta may mắn được hít thở bầu không khí tự do tại Úc châu, được có cơ hội làm quen với một n?n văn hoá mới lạ. Chúng ta đã sống trong một xứ sở mà những giá trị dân chủ vẫn còn được khá tôn tr?ng. ?ã đến lúc chúng ta cần đ?n đáp lại phần nào cho nước Úc, một món quà mang đầy tính văn hoá, nếu có thể được. Thử tưởng tượng sự kiện một nhạc sĩ Việt Nam đi?u khiển một dàn đại hoà tấu nổi tiếng của Úc, với sự đồng trình diễn của những nhạc sĩ Việt Nam, sử dụng những nhạc khí cổ truy?n của chúng ta, trong một chương trình hoà nhạc có tầm vóc quốc tế… (theo nhạc sĩ, giới truy?n thông ở Hoa Kỳ đã dùng câu: "Nụ Hôn Văn Hoá ?ã Nở" khi diễn tả lại sự kiện một dàn nhạc giao hưởng toàn những nhạc sĩ Hoa Kỳ trích diễn tấu khúc "Việt Nam 1975" của ông). ?ây là một ni?m hãnh diện lớn lao cho cộng đồng ngư?i Việt ở hải ngoại nói riêng, và cho cả n?n văn hoá Việt Nam nói chung.
Chúng ta đã đạt được những bước đầu tiên đầy thuận lợi. Chúng ta vẫn rất cần sự ủng hộ mạnh mẽ và thiết thực hơn nữa từ phía cộng đồng chúng ta, để Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne hiểu được rằng, ngoài giá trị v? giáo dục và nghệ thuật, CD "Việt Nam 1975" này rất quan tr?ng và cần thiết cho cộng đồng ngư?i Việt tị nạn tại Úc Châu, một cộng đồng rất trẻ đang trong quá trình hội nhập vào xã hội Úc. CD này, nếu thực hiện được, sẽ là một chứng minh hùng hồ rằng cộng đồng ngư?i Việt chúng ta đã thực sự trưởng thành, và có khả năng hội nhập vào xã hội tây phương trong cả lãnh vực văn hoá nữa, qua một tác phẩm âm nhạc có giá trị lại mang đầy tính dân tộc Việt Nam, góp một phần vào n?n văn hoá chính mạch tại Úc, một đất nước yêu chuộng chính sách đa văn. CD này, nếu thực hiện được, ngoài giá trị v? nghệ thuật, sẽ còn mang một ý nghĩa sâu xa v? phương diện lịch sử. Hy v?ng trong tương lai, cộng đồng chúng ta sẽ có dịp chính thức đón nhận một "chứng nhân" lịch sử cho cuộc di tản của hàng triệu ngư?i Việt Nam hiện đang sống rải rác tại khắp các nơi trên thế giới. Nhạc cổ truy?n Việt Nam hy v?ng sẽ vượt biên giới cố hữu của mình để thực sự giao du hoà nhập vào n?n âm nhạc tây phương trên thế giới.
Quách Nam Dung
30-09-2003
[vietnhac dot org]
Quách Nam Dung
http://www.vietnhim.com/Linh/LeVanKhoa.jpg
Vào ngày 28 tháng 9 năm 2003, tại Hội Quán The Sun ở East Brunswick, cộng đồng ngư?i Việt tự do tại tiểu bang Victoria đã hân hạnh đón tiếp Nhạc Sĩ Lê Văn Khoa và phu nhân, chị Ng?c Hà, từ Hoa Kỳ đến viếng thăm Úc Châu. Chương trình này đã được nhóm thân hữu nhạc sĩ Lê Văn Khoa đứng ra tổ chức, với sự bảo trợ của Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria, Tuần Báo Nhân Quy?n, Thượng Nghị Sĩ Nguyễn Sang, Hội Cựu Sinh Viên Victoria, Hội Thơ Nhân Quy?n, Hội Cao Niên Tị Nạn ?ông Dương Victoria, Hội Giáo Chức Victoria, Hội Thân Hữu Mi?n Tây Melbourne, và Trung Tâm Giáo Dục Lê Quý ?ôn. Trong buổi h?p mặt thân tình này, nhạc sĩ đã có dịp trình bày ba đ? tài v? âm nhạc: âm nhạc và đ?i sống, những suy nghĩ thầm kín của ngư?i nghệ sĩ sáng tác, và sự gặp gỡ giữa n?n âm nhạc cổ truy?n Việt Nam vào thế giới âm nhạc tây phương.
LeVanKhoa.jpg (59566 bytes)
nhạc sĩ Lê Văn Khoa
Anh Hoàng Cao đã giới thiệu chương trình và m?i ông Châu Xuân Hùng, chủ tịch Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do tại tiểu bang Victoria lên có đôi l?i với quan khách và khán thính giả. Ông Châu Xuân Hùng đã thay mặt cộng đồng xin được vinh hạnh chào đón nhạc sĩ và phu nhân đến Úc Châu. Theo ông, nhạc sĩ Lê Văn Khoa không những là một nhà soạn nhạc, một nhiếp ảnh gia Việt Nam nổi tiếng tại hải ngoại, ông còn được biết đến như một chiến sĩ văn hoá. Nhạc sĩ đã hoạt động không ngừng nghỉ trong suốt gần 30 năm sống lưu vong tại Hoa Kỳ, trong một nỗ lực nhằm bảo tồn n?n văn hoá Việt Nam, đặc biệt là ở lãnh vực âm nhạc và nhiếp ảnh. Ngư?i nhạc sĩ đa tài này đã là một trong những sáng lập viên của Ban Hợp Xướng Ngàn Khơi tại Hoa Kỳ. ?ây là một hội đoàn bất vụ lợi, được thành lập để phổ biến và phát huy nghệ thuật hợp xướng trong cộng đồng ngư?i Việt tại hải ngoại. Ban Hợp Xướng Ngàn Khơi đã thực hiện những chương trình nhạc với những bài hòa tấu hợp xướng mang đầy tính dân tộc và nhân bản. Ông Hùng hy v?ng trong tương lai, cộng đồng ngư?i Việt tại hải ngoại không những có cơ hội bảo tồn n?n văn hoá Việt Nam tại hải ngoại, mà còn có thể phát huy n?n văn hóa này, đặc biệt là trong lãnh vực âm nhạc, mà cụ thể nhất là âm nhạc Việt Nam sẽ có dịp hoà nhập vào giòng âm nhạc tây phương. Ông Hùng sau đó đã như?ng l?i cho thượng nghị sĩ Nguyễn Sang, ngư?i đã m?i nhạc sĩ Lê Văn Khoa qua Úc lần này.
Thượng nghị sĩ Nguyễn Sang cho biết ông đã có may mắn gặp gỡ nhạc sĩ Lê Văn Khoa tại California nhân chuyến đi thăm Hoa Kỳ của ông Sang cách đây hơn một năm. Nhân dịp này, ông Sang đã là một vị khách danh dự được dịp thưởng thức chương trình nhạc do nhạc sĩ Lê Văn Khoa thực hiện tại California. Ông Sang cho biết tuy không phải là ngư?i thuộc giới làm văn nghệ, nhưng với tư cách là một ngư?i thưởng thức nghệ thuật, ông đã rất ngạc nhiên và khâm phục v? tính cách vĩ đại cũng như v? giá trị nghệ thuật của buổi hoà nhạc này. Theo ông Sang, những ngư?i làm văn hoá Việt Nam đã rất cô đơn vì ngư?i Việt chúng ta thư?ng có khuynh hướng đón nhận giòng nhạc tây phương đã có sẵn một cách dễ dàng, nhưng lại khá th? ơ trước n?n âm nhạc của chính dân tộc mình.
Ông ?inh Thế Dũng sau đó đã đi?u khiển chương trình. Ông cho biết cộng đồng ngư?i Việt tại Úc đã được một vinh dự lớn lao là đón tiếp nhạc sĩ Lê Văn Khoa và phu nhân đến Úc. Ông Dũng trình bày sơ lược v? tiểu sử của nhạc sĩ. Nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã biểu lộ một lòng đam mê và một khả năng thiên phú v? âm nhạc khi còn rất bé tại Việt Nam. Ông đã được trao tặng một giải thưởng v? nhiếp ảnh và một giải thưởng v? âm nhạc của Hội Nghị Văn Chương Toàn Quốc năm 1967 và 1969. Biến cố tháng Tư đã khiến ông đã phải r?i b? quê hương. Từ khi di chuyển v? California sinh sống vào năm 1978, ông đã hoạt động không ngừng, và Ban Hợp Xướng Ngàn Khơi đã được hình thành nhằm phát triển ngành hợp xướng và thực hiện những chương trình hoà nhạc hợp xướng. Những chương trình hoà nhạc có tầm vóc quy mô này đã quy tụ những nhạc sĩ và ca sĩ Việt Nam nổi tiếng tại hải ngoại, và đặc biệt là có sự đồng trình diễn của cả giới nghệ sĩ Hoa Kỳ nữa. Nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã sáng tác một tấu khúc giao hưởng có tựa đ? "Việt Nam 1975" với tâm hồn của một ngư?i Việt tha hương, để ghi lại biến cố lịch sử đau thương này của đất nước.
Nhạc sĩ Lê Văn Khoa, với một gi?ng mi?n Nam đầy lôi cuốn, đã trình bày v? đ? tài thứ nhất: Âm Nhạc Trong ??i Sống. Âm Nhạc Trong ??i Sống cũng là tên của một chương trình phát thanh do ông phụ trách trên ?ài Little Sài Gòn. Theo ông, ba yếu tố trong âm nhạc là sáng tác, trình diễn, và thưởng thức, là ba yếu tố có liên hệ mật thiết với nhau và không thể tách r?i nhau được. Chúng ta sẽ không có âm nhạc nếu thiếu một trong ba yếu tố này, và vì thế cả ba yếu tố này đ?u quan tr?ng như nhau. Theo ông, âm nhạc là một thứ ngôn ngữ quốc tế, nhưng âm nhạc không đến với m?i ngư?i một cách tự nhiên, mà như m?i thứ ngôn ngữ khác, để có thể hiểu và cảm thông với âm nhạc, ta cần h?c h?i và trau dồi v? thứ ngôn ngữ này. Chương trình phát thanh này đã được ông hướng dẫn để dần dà m?i ngư?i có thể hiểu được âm nhạc mà không cần phải dựa vào l?i ca, để có thể đi xa hơn trong cái thế giới âm thanh tuyệt v?i xẩy ra chung quanh ta hằng gi? hằng phút mà ta không ý thức được. Vì th?i gian có hạn, ông chỉ nói sơ lược qua v? lịch sử âm nhạc, dù theo truy?n thuyết Hy Lạp, theo lịch sử Trung Hoa, hay nhìn dưới góc cạnh của tôn giáo, âm nhạc đã trở thành một phần trong đ?i sống chúng ta. Việc này đã dần dà được chứng minh một cách khoa h?c. Thí dụ điển hình nhất là một thai nhi, nếu được cho nghe một bài nhạc liên tục trong một th?i gian ròng rã trước khi chào đ?i, thì khi chào đ?i được hai ngày, đứa trẻ này nhúc nhích như hưởng ứng bài nhạc này, khi bài nhạc được phát lại bằng cái loa cho bé nghe, nhưng đứa bé này lại không t? ra có phản ứng nào khi một dòng nhạc lạ cũng được phát qua loa cho bé nghe. Ở đất nước ta khi xưa, những nhà nông khi cầy cấy đã hò hát với nhau để quên đi những nỗi mệt nh?c khi làm việc, những ngư?i chèo thuy?n cũng hát những bài hát chèo thuy?n. Những bài hát trữ tình trên sông Venice cũng khiến những đôi tình nhân cảm thấy khung cảnh trở nên thơ mộng hơn. Th?i gian sau này âm nhạc còn được dùng như một phương pháp để chữa trị bịnh. Nói chung âm nhạc đã ảnh hưởng đến đ?i sống của chúng ta v? nhi?u lãnh vực khác nhau, ở những mức độ khác nhau.
?? tài thứ nhì nhạc sĩ bàn v? Những ? Nghĩ Thầm Kín Của Ngư?i Nghệ Sĩ Sáng Tác. Theo nhạc sĩ, âm nhạc thuộc lãnh vực khoa h?c vì nó cần sự chính xác tinh vi đến mức tối đa. Thí dụ như bao nhiêu sự rung động của âm thanh trong một giây sẽ tạo ra loại âm thanh nào. Âm thanh này khi chạm vào tai ngư?i nghe, xuyên vào não, não phân tích để cho biết cảm xúc của ta khi nghe âm thanh đó. Âm nhạc cũng là một bộ môn nghệ thuật vì nó liên quan đến sự rung động của tâm hồn. Như những bộ môn nghệ thuật khác, mức độ cảm nhận hay thưởng thức của ta v? âm nhạc thay đổi tuỳ theo từng ngư?i, và một phần tuỳ vào mức độ ta tiếp xúc với âm nhạc. ?i?u quan tr?ng là ngư?i nghệ sĩ, dù ở lãnh vực sáng tác nào, đôi khi cần phải có cái can đảm vượt thoát ra ngoài những tiêu chuẩn thư?ng lệ, để tác phẩm của mình có thể chấp cánh bay cao theo sự rung động của con tim, đó là lúc tác phẩm nghệ thuật mang nét sáng tạo mới. Ông đưa ra một thí dụ khi ông viết hoà âm cho dàn nhạc giao hưởng bản nhạc Ra ?i Khi Tr?i Vừa Sáng của cố nhạc sĩ Phạm ?ình Chương, trong một chương trình hoà nhạc vừa được trình diễn tại California, theo nhạc sĩ, ý nghĩ hiện ra trong đầu ông là tr?i phải tối trước khi sáng, vì thế để tạo sự tương phản rõ nét, ông đã cho những âm thanh từ âm u, đi lần đến những âm thanh dư?ng như có tiếng giun dế kêu, những âm thanh này lần lần bừng lên, lớn dần ra, khi âm thanh rộ lên thì ta có thể cảm nhận ngay là cả bầu tr?i đang sáng rực lên, đó là lúc ban hợp ca bắt đầu hát "?oàn ngư?i đi …" Nhạc sĩ tâm sự, ông đam mê cả âm nhạc lẫn nhiếp ảnh vì trong âm thanh có hình ảnh, và trong hình ảnh có âm thanh. ?ôi khi ông phải dùng âm thanh để diễn tả một hình ảnh, như trong bài Ra ?i Khi Tr?i Vừa Sáng, những âm thanh được sử dụng có chủ đích khiến ngư?i nghe có thể liên tưởng đến hình ảnh cả một bầu tr?i đang tối, rồi từ từ sáng dần để cuối cùng vầng bình minh rạng chiếu khắp nơi.
?? tài thứ ba nhạc sĩ bàn v? Âm Nhạc Cổ Truy?n Dân Tộc và Sự Hội Nhập Vào N?n Âm Nhạc Thế Giới. Trong đ? tài này, ông nhắc đến ba tấu khúc giao hưởng có liên quan đến những biến cố lịch sử cận đại. Tấu khúc Tchaikovsky đã diễn tả lại cuộc chiến giữa quân Pháp và Nga, khi Napoléon đem quân sang xâm chiếm nước Nga, khiến Nga phải kêu g?i tiêu thổ, cuối cùng Pháp thua cuộc. Nhà nước Nga, nhân dịp muốn dựng lại ngôi nhà th? tại Petersburg để đánh dấu việc ngôi nhà th? đã bị quân Napoléon phá hủy trong cuộc chiến, đã giao phó Tchaikovsky sáng tác một tấu khúc v? sự kiện lịch sử này. Việc Anh Quốc trả Hong Kong lại cho Trung Quốc cũng được ủy ban tổ chức buổi lễ ủy thác một nhạc sĩ ngư?i Hoa sáng tác một tấu khúc giao hưởng hầu diễn tả lại nỗi vui mừng của ngư?i dân, trong buổi lễ trao trả lại Hong Kong cho Trung Quốc. Một CD sau đó đã được thực hiện, và có dùng âm thanh của cặp trống đồng mới vừa được khai quật lên ở Trung Quốc. Biến cố tháng Tư năm 1975 cũng là một biến cố lịch sử thế giới cận đại, nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã sáng tác ra tấu khúc giao hưởng "Việt Nam 1975" khi nỗi hận và ni?m xúc động chợt đến với ông. ?oạn kết của tấu khúc này diễn tả một ngày mai tràn đầy hy v?ng cho một nước Việt Nam. ?ó cũng là giấc mơ chung của ngư?i Việt chúng ta. Ông đã từng có ý định thực hiện một CD để ghi lại một giai đoạn lịch sử đen tối của đất nước, hầu nhắc nhở các em đừng bao gi? quên lý do tại sao thế hệ ông cha các em đã phải b? nước ra đi. CD này, nếu thực hiện được, sẽ nhắc nhở các cháu rằng vẫn có một quê hương đang ch? các em đó. Dù đã nhận được những đóng góp nhiệt tình của cộng đồng ngư?i Việt tại Hoa Kỳ, nhưng những công sức và tấm lòng không vẫn chưa đủ, việc thực hiện CD này vẫn còn đang dở dang vì chi phí thực hiện CD quá cao tại Hoa Kỳ.
Sau chuyến viếng thăm Hoa Kỳ, ông Nguyễn Sang, với tư cách là một thượng nghị sĩ đại diện cho cộng đồng ngư?i Việt tại Victoria, phối hợp cùng với Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria, đã vận động để nhạc sĩ Lê Văn Khoa có dịp tiếp xúc với Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne (Melbourne Symphony Orchestra), hầu nhạc sĩ có dịp giới thiệu những tác phẩm âm nhạc của mình. Cuộc vận động này đã thành công, nhạc sĩ đã đến Melbourne và đã có dịp tiếp xúc với Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne. Tấu khúc "Việt Nam 1975" đã được nhi?u dàn nhạc lớn tại Hoa Kỳ trích diễn. Sau khi ông giám đốc Ban Quản Trị đ?c nhạc bản những tác phẩm của nhạc sĩ, và xem những bài báo, hình ảnh mà giới truy?n thông đã tư?ng trình lại sau những buổi hoà nhạc, Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne đã đồng ý trên nguyên tắc là sẽ giúp nhạc sĩ Lê Văn Khoa thực hiện CD này, và đồng th?i sẽ cho trình diễn một trích đoạn của tấu khúc này trong một chương trình hoà nhạc vĩ đại chào mừng Thế Vận Hội của Khối Thịnh Vượng Chung (Commonthwealth Games), sẽ được tổ chức vào Tháng Ba năm 2006. Nếu m?i việc xẩy ra như dự định, đây là lần đầu tiên tấu khúc này được trình diễn ngoài quốc gia Hoa Kỳ. ?ây cũng là lần đầu tiên cộng đồng ngư?i Việt tại Melbourne sẽ được thưởng thức một dàn đại hoà tấu nổi tiếng của Úc trình diễn giòng nhạc giao hưởng của một nhạc sĩ Việt Nam.
Trong phần giải đáp thắc mắc, một ngư?i bạn trẻ bày t? mối quan tâm của cô ta v? tính ủy mị trong âm nhạc, đã nêu lên câu h?i làm thế nào để có thể bảo tồn n?n văn hoá Việt Nam trong bối cảnh âm nhạc như vậy. Câu trả l?i của nhạc sĩ là giới trẻ nên đi tiên phong trong việc sáng tác những bài hát trong sáng, và hy v?ng sẽ tạo nên một phong trào nhạc mới lành mạnh. Bầu không khí trở nên sôi động hơn khi một bác cao niên đặt câu h?i liên quan đến vấn đ? tìm một con đư?ng giải cứu quê hương, mà theo bác đ? nghị, chúng ta hãy dấy động lên một chiến dịch "Quê Hương Yêu Dấy Hãy Vùng lên" qua âm nhạc.
Buổi nói chuyện của nhạc sĩ Lê Văn Khoa đã diễn ra trong một bầu không khí thân mật và ấm cúng. Những anh chị trong Ban Tổ Chức đã lồng vào chương trình những tiết mục phụ diễn văn nghệ đặc sắc, ngay phần mở đầu là màn trình diễn nhạc tây phương của một ban nhạc địa phương Úc The Western Region, mà theo anh Hoàng Cao, để khi nghe giòng nhạc Việt Nam sau đó, ta có thể dễ so sánh giữa hai giòng nhạc hơn. Các ca sĩ tài tử như cô Phượng Oanh, một giáo chức, chị Vy Linh, đã lên giúp vui văn nghệ, với những chất gi?ng độc đáo không thua kém những ca sĩ nổi tiếng nào. Ca sĩ Vân Trung, một th?i nổi tiếng với những bản nhạc trẻ trước năm 1975, cũng đã đóng góp tiếng hát của anh trong chương trình. Chương trình phụ diễn trở nên sống động hơn khi chị Ng?c Hà vô vài câu v?ng cổ bằng tiếng Anh, và hát một bản nhạc Việt Nam bằng tiếng Pháp, và sau đó chị cùng cô Phượng Oanh bước lên sân khấu đồng ca bài Khúc Hát Thanh Xuân. Chị Ng?c Hà đã từng là h?c trò của cô Phượng Oanh dưới mái trư?ng nữ trung h?c Lê Văn Duyệt trước 1975, và thầy trò đã có dịp gặp lại và cùng hát chung với nhau sau gần 30 năm xa cách, với những xúc động … Cuối chương trình chị Ng?c Hà, ông Nguyễn Xuân ?ịnh, và bác sĩ Lê Kim Thư đã cùng nhau trình bày bản Lý Qụa Kêu, khiến bầu không khí trở nên hào hứng hơn nữa. Ngư?i tham dự cũng được thưởng thức tài hoà âm của nhạc sĩ Lê Văn Khoa qua bài Se Chỉ Luồn Kim và Hòn V?ng Phu (nghe từ máy CD), dù chất lượng âm thanh không được trung thực cho lắm, nhưng với những âm thanh khi hùng tráng, lúc êm dịu, đã để lại những ấn tượng sâu đậm nơi ngư?i nghe.
Âm nhạc cổ truy?n Việt Nam chúng ta có một chỗ đứng khá khiêm như?ng trong n?n âm nhạc thế giới, dù trong cộng đồng chúng ta không thiếu những nhạc sĩ có khả năng trong lãnh vực sáng tác lẫn trong lãnh vực trình diễn, với một tiêu chuẩn có thể sánh với nhạc tây phương. Riêng tại Úc châu phải kể đến nhạc sĩ Lê Tuấn Hùng, nghệ sĩ ?ặng Kim Hi?n, nhạc sĩ trẻ tuổi Nguyễn Anh Dũng (Melbourne), nhạc sĩ Hoàng Ng?c Tuấn (Sydney). Những nhạc cụ cổ truy?n Việt Nam có khả năng diễn đạt và biểu hiện tư tưởng, tâm hồn ngư?i Việt ta một cách tuyệt v?i. Một tác phẩm nghệ thuật v? âm nhạc của đất nước ta cần mang tính chất dân tộc, và vì thế, việc sử dụng những nhạc khí dân tộc trong những tác phẩm này rất cần thiết. Ước mơ của nhạc sĩ không chỉ dừng lại ở đó, ông còn ấp ủ một hoài bão lớn lao hơn nữa v? buổi trình diễn nhạc giao hưởng tại Thế Vận Hội này. Ông hy v?ng sẽ m?i một số nghệ sĩ Việt Nam hiện đang sống tại khắp nơi trên thế giới như Hoa Kỳ, Pháp, Hoà Lan, ?ức… cùng v? Melbourne ở vùng Nam bán cầu thuộc lục địa Úc châu, để cùng trình diễn, cùng hát bài ca nối vòng tay lớn, với hy v?ng một ngày mai tươi sáng cho quê hương. ?ó cũng là ước mơ của những ngư?i Việt Nam. Trong tương lai, nhóm thân hữu Lê Văn Khoa dự định sẽ tổ chức những buổi hoà nhạc vào năm 2004, 2005, do nhạc sĩ Lê Văn Khoa đi?u khiển, để chuẩn bị cho buổi trình diễn trong dịp Thế Vận Hội. Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria dự định tổ chức một tuần lễ văn hoá Việt Nam, gồm chương trình hoà nhạc, và triễn lãm những tác phẩm nhiếp ảnh của nhạc sĩ Lê Văn Khoa và những nhiếp ảnh gia Việt Nam nổi tiếng khác, hiện đang cư ngụ tại Hoa Kỳ và Úc châu. Cộng ?ồng Ngư?i Việt Tự Do Victoria rất mong chúng ta hưởng ứng tích cực những chương trình này.
Chúng ta may mắn được hít thở bầu không khí tự do tại Úc châu, được có cơ hội làm quen với một n?n văn hoá mới lạ. Chúng ta đã sống trong một xứ sở mà những giá trị dân chủ vẫn còn được khá tôn tr?ng. ?ã đến lúc chúng ta cần đ?n đáp lại phần nào cho nước Úc, một món quà mang đầy tính văn hoá, nếu có thể được. Thử tưởng tượng sự kiện một nhạc sĩ Việt Nam đi?u khiển một dàn đại hoà tấu nổi tiếng của Úc, với sự đồng trình diễn của những nhạc sĩ Việt Nam, sử dụng những nhạc khí cổ truy?n của chúng ta, trong một chương trình hoà nhạc có tầm vóc quốc tế… (theo nhạc sĩ, giới truy?n thông ở Hoa Kỳ đã dùng câu: "Nụ Hôn Văn Hoá ?ã Nở" khi diễn tả lại sự kiện một dàn nhạc giao hưởng toàn những nhạc sĩ Hoa Kỳ trích diễn tấu khúc "Việt Nam 1975" của ông). ?ây là một ni?m hãnh diện lớn lao cho cộng đồng ngư?i Việt ở hải ngoại nói riêng, và cho cả n?n văn hoá Việt Nam nói chung.
Chúng ta đã đạt được những bước đầu tiên đầy thuận lợi. Chúng ta vẫn rất cần sự ủng hộ mạnh mẽ và thiết thực hơn nữa từ phía cộng đồng chúng ta, để Ban Quản Trị Dàn Nhạc Giao Hưởng Melbourne hiểu được rằng, ngoài giá trị v? giáo dục và nghệ thuật, CD "Việt Nam 1975" này rất quan tr?ng và cần thiết cho cộng đồng ngư?i Việt tị nạn tại Úc Châu, một cộng đồng rất trẻ đang trong quá trình hội nhập vào xã hội Úc. CD này, nếu thực hiện được, sẽ là một chứng minh hùng hồ rằng cộng đồng ngư?i Việt chúng ta đã thực sự trưởng thành, và có khả năng hội nhập vào xã hội tây phương trong cả lãnh vực văn hoá nữa, qua một tác phẩm âm nhạc có giá trị lại mang đầy tính dân tộc Việt Nam, góp một phần vào n?n văn hoá chính mạch tại Úc, một đất nước yêu chuộng chính sách đa văn. CD này, nếu thực hiện được, ngoài giá trị v? nghệ thuật, sẽ còn mang một ý nghĩa sâu xa v? phương diện lịch sử. Hy v?ng trong tương lai, cộng đồng chúng ta sẽ có dịp chính thức đón nhận một "chứng nhân" lịch sử cho cuộc di tản của hàng triệu ngư?i Việt Nam hiện đang sống rải rác tại khắp các nơi trên thế giới. Nhạc cổ truy?n Việt Nam hy v?ng sẽ vượt biên giới cố hữu của mình để thực sự giao du hoà nhập vào n?n âm nhạc tây phương trên thế giới.
Quách Nam Dung
30-09-2003
[vietnhac dot org]