Xuân Quỳnh
(1942-1988)



Tên thật: Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, vốn là diễn viên múa từ năm 13 tuổi, có thơ đăng báo năm 19 tuổi, trở thành nhà thơ chuyên nghiệp sau khi qua lớp bồi dưỡng những ngư?i viết văn trẻ khóa đầu tiên của Hội Nhà Văn Việt Nam (1962-1964).



Chủ đ? thơ Xuân Quỳnh thư?ng là những vấn đ? nội tâm: kỷ niệm tuổi thơ, tình yêu gia đình... Hiện thực xã hội, sự kiện đ?i sống hiện diện như một bối cảnh cho tâm trạng. Do vậy thơ Xuân Quỳnh hướng nội, rất tâm trạng cá nhân nhưng không là thứ tháp ngà xa r?i đ?i sống. Thơ chị là đ?i sống đích thực, đ?i sống của chị trong những năm đất nước còn chia cắt, còn chiến tranh, còn nghèo, còn gian khổ, là những lo toan con cái, cơm nước, cửa nhà của một ngư?i phụ nữ, ngư?i phụ nữ làm thơ thư?ng ngược xuôi trên m?i ngả đư?ng bom đạn. Xuân Quỳnh không làm ra thơ, không chế tạo câu chữ mà chị viết như kể lại những gì chị đã sống, đã trải. Nét riêng của Xuân Quỳnh so với thế hệ nhà thơ hiện đại cùng th?i chính là ở khía cạnh nội tâm đó. Thơ chị là thơ mang tâm trạng. Th?i ấy nhi?u bài thơ thiên v? phản ánh sự kiện, cốt để được việc cho đ?i, còn tâm trạng tác giả thư?ng là tâm trạng chung của xã hội, vui buồn tác giả hòa trong vui buồn chung của công dân. Tâm trạng thơ Xuân Quỳnh là tâm trạng nảy sinh từ đ?i sống của chính chị, từ hoàn cảnh của riêng chị. Viết trên đư?ng 20 là bài thơ chiến tranh nhưng lại mang nỗi lòng trăn trở xao xác của một ngư?i đang yêu. Có bài b? bộn chi tiết hiện thực như một ký sự. Những năm ấy, đúng là ký sự v? đ?i sống Hà Nội những năm chống Mỹ, nhưng nó không thành ký mà vẫn là thơ do nỗi lòng riêng của tác giả đã tạo nên một mạch trữ tình xâu chuỗi các chi tiết r?i rạc của ngày thư?ng lại, tổ chức nó thành kết cấu của bài thơ. Xuân Quỳnh có tài t?a lên các chi tiết ngẫu nhiên quan sát được từ đ?i sống một từ trư?ng cảm xúc của nội tâm mình, biến các chi tiết đ?i trở nên thơ, có sức gợi, sức ám ảnh kỳ lạ (Tr?i trở rét, Không đ?, Gió Lào cát trắng, Mùa hoa doi, Hoa c? may...)



Thơ Xuân Quỳnh giàu tình cảm, tình cảm sâu và tinh tế nhưng lẩn khuất phía sau tình cảm ấy lại là tư tưởng có tính khái quát, triết lý (Cơn mưa không phải của mình, ?ồi đá ong và cây bạch đàn, Chuyện cổ tích v? loàìi ngư?i, Những ngư?i mẹ không có lỗi...) ?ấy là những triết lý nảy sinh từ đ?i sống, nó có tính thực tiễn, giúp ích thật sự cho ngư?i đ?c nhận thức và xử lý việc đ?i, không phải thứ triết lý tư biện, viễn v?ng mà chẳng dùng được vào việc gì.



?? tài, đối với Xuân Quỳnh, không phải là quan tr?ng. ?i?u chị quan tâm là chủ đ?. Thơ Xuân Quỳnh bao gi? cũng có tứ, chị dùng tứ để bộc lộ chủ đ?. ?ây là một đóng góp đáng quý của Xuân Quỳnh vì giai đoạn ấy thơ chúng ta rất l?ng v? tứ. Xuân Quỳnh có năng khiếu quan sát. Chị quan sát bằng tất cả giác quan và phong phú trong liên tưởng. Chi tiết vốn quen thuộc bỗng trở nên mới lạ, tạo ý vị cho câu thơ. Một màu c? mùa xuân: C? b? đê rất lạ/ Xanh như là chiêm bao. Tiếng mưa trên lá c?: Mưa trên c? bàng hoàng rồi vụt tạnh.



Cũng có thể vì có tài quan sát mà ở một số bài Xuân Quỳnh ham tả, ham kể. Kể có duyên nhưng vẫn làm loãng chất thơ. Những bài thơ dài của Xuân Quỳnh thư?ng dài vì rậm chi tiết.



Xuân Quỳnh được coi là nhà thơ nữ hàng đầu của nửa cuối thế kỷ 20.