Lục Vân Tiên - Nguyễn �?ình Chiểu

[Bachy]

�?ôi dòng v�? Tác giả

Tiểu-sử Cụ �?ồ-Chiểu:

Cụ Nguyễn-đình-Chiểu, tự Mạnh-Trạch, hiệu Tr�?ng-Phủ (sau khi mù lấy hiệu Hối Trai), sinh ngày 12, tháng 5, năm Nhâm ng�? ( 1er juillet 1822), ở làng Tân-Khánh, tổng Bình-trị thượng, huyện Bình-Dương, phủ Tân-Bình, tỉnh Gia-�?ịnh. Cụ mất ngày 24 tháng 5, năm mậu-tý (3 juillet 1888) ở làng An-đức, tổng Bảo-An, quận Ba-tri, tỉnh Bến-Tre.
Cha là Nguyễn-đình-Huy, mẹ là Trương-thị-Thiệt. Ông là con cả của bà Thiệt, tuy vậy thuộc dòng thứ của ông Huy. Dòng chính của ông Huy với bà Phan-thị-Hữu có 2 con: �?ình-Lân và Thị-Phu. Bà h�? Trương có 7 con: các em của ông �?ình-Chiểu là Thị-Thục, Thị-Nữ, Thị-Thành; �?ình-Tựu, �?ình-Tự, và �?ình-Huân.
Ông đỗ tú-tài trong kỳ thi hương 1843 tãi Gia-Dịnh. Năm 24 tuổi ông ra Huế để thi hội. đ�?c đư�?ng nghe tin mẹ mất (10 December 1848) ông phải trở v�? cư tang. Trên đư�?ng v�? ông bị bệnh, mù hai mắt. Ông h�?c được ngh�? thuốc từ thầy thuốc Trung. Năm sau v�? đến nhà ông dạy h�?c, sĩ-tử rất đông.
Truyện "Lục-vân-tiên" và "Dương từ hà mậu" có lẽ được làm ra trong th�? kỳ này. Trong đám h�?c trò, có Lê-Tăng-Quýnh, kính yêu và cám cảnh của thầy "�?ồ Chiểu", đã xin cha mẹ gả em gái của mình là Lê thị �?i�?n cho thầy.
Năm 1858, Pháp chiếm thành Gia-�?ịnh, ông phải v�? quê vợ ở Cần-Giuộc, Chợ-Lớn. Truyện "Ngư ti�?u vấn đáp" có lẽ được làm ra trong giai đoạn này.
Năm 1861, Pháp chiếm Cần-Giuộc, ông trôi nổi tới Ba-Tri xa xôi hẻo lánh. Năm 1867, cụ Phan-thanh-Giản tuẫn-tiết cũng là năm truyện Lục-vân-tiên được in ra bằng chữ quốc-ngữ do tay một ngư�?i pháp là G. Janeau sao-lục và chú-thích. Cụ cũng như đa số văn-thân th�?i ấy không thích chữ quốc-ngữ.
Năm 1883, tham-biện chủ tỉnh Bén-Tre, đến viếng tiên-sinh để cầu nhuận chính bản "Lục-vân-tiên"; khi v�? có ghi vào báo "L' Independant de Saigon" ( 17 juìllet 1883).
"Cụ �?ồ Chiểu nằm trên giư�?ng vì đang cơn bệnh nặng. Ngư�?i ta đã lén tôi mà cho cụ hay trước sự tôi đến, nên cu muốn chỗi dậy tiếp tôi. Biết thế, tôi bèn đi thẳng vào buồng cụ thì vừa khi cụ bước ra phòng khách, có hai ngư�?i dìu đỡ. Cụ đồ là một ông già cao lớn, đẹp đẽ, gương mặt trầm tĩnh xanh-xao, đầy vẻ cao-nhã. L�?i nói của cụ rất thanh-tao trôi-chảy và tôi nghe cụ được rõ ràng đầy đủ. V�? phần tôi thì khác hẳn, cụ không nghe đặng tôi vì cụ đã điếc. Chỉ có đôi ba ngư�?i quen gần cụ là có thể nói cho cũ nghe hiểu. Sau câu chuyện v�? sức khoẻ của cụ, tôi đ�? cập đến việc quan tr�?ng của tôi nhưng không hi-v�?ng thành công. Cu �?ồ Chiểu t�? thật với tôi rằng sức khoẻ và trí nhớ của cụ đã giảm, thêm phần khó cho cụ trong việc nhuận chính bản thơ "Lục vân tiên". Tôi bèn bàn với cụ để cho những ngư�?i đã quen với cái thính quan của cụ ngâm thơ "Lục vân tiên" theo một bản in của ngư�?i Tàu, rồi cụ chỉ những câu thừa nên b�?, những câu trật nên sửa và những câu bị bớt nên thêm vào. Cụ nhận làm cái công việc nh�?c-nhằn ấy.
Rồi tôi tặng cụ một quyển "Lục vân tiên" chữ nôm rất đẹp. Cụ muốn cảm ơn tôi theo lễ tục Viêt-Nam. Tôi bèn nh�? ngư�?i nói lại rằng giữa cụ và tôi không nên giữ lễ, tôi còn trẻ, không dám làm phi�?n cụ đi�?u chi hơn là xin cụ đối đãi với tôi như một bậc lão thành thông-thái tiếp một ngư�?i bạn ngoại-quốc rất hâm-mộ cụ.
Giao-kết xong rồi, tôi tiếp tục hầu chuyện cùng cụ. Thật cụ là một tinh-thần thanh cao và rất mực khiêm tốn. Cụ nói với tôi rằng cụ rất đỗi ngạc-nhiên mà thấy ngày nay ngư�?i ta để ý tới cụ; và trước khi tôi nói với cụ đi�?u gì (vả lại đi�?u đó tôi cũng không muốn nói), cụ đã hiểu ý. Cu bảo tôi rằng cụ lấy làm vinh hạnh được ngư�?i đ�?i chú tr�?ng tới văn phẩm của cụ và chiếu cố tới thân phận cụ. Ngoài ra cụ khước từ tất cả các món tưởng lệ bằng ti�?n bạc. �?�?i sống của cụ cũng đầy đủ và chút thanh danh mà ngư�?i đ�?i bao quanh tên tuổi của cụ cũng đủ làm cho cụ th�?a mãn rồi.

[Bachy]

Trước đèn xem truyện Tây Minh
Gẫm cư�?i hai chữ nhân tình éo le
Hỡi ai lẳng lặng mà nghe
Dữ răn việc trước, lành dè thân sau

Trai th�?i trung hiếu làm đầu
Gái th�?i tiết hạnh là câu trao mình
Có ngư�?i ở quận �?ông Thành
Tu nhân tích đức, sớm sinh con hi�?n

�?ặt tên là Lục Vân Tiên
Tuổi vừa hai tám, ngh�? chuyên h�?c hành
Theo thầy nấu sử xôi kinh
Tháng ngày bao quản sân Trình lao đao

Văn đà khởi phụng đằng giao
Võ thêm ba lược, sáu thao ai bì

- truyện Tây Minh : Bài văn tự răn nổi tiếng bàn v�? đạo hiếu và đạo nhân, do Trương Tái làm.

- Hai tám: 16 tuổi

- Sân Trình: Chỉ Trình Chiêu và Trình Di, hai nhà Tống nho nổi tiếng.

- Văn đà khởi phung đằng giao :Văn đã như phượng trỗi dậy, rồng bay cao, tức văn đã thành tài.

[Bachy]

Vân Tiên từ tạ tôn sư
Dặm ngàn cất bước kinh lư đua tài


Xảy nghe mở hội khoa thi,
Vân Tiên vào tạ tôn sư xin v�?:
"Bấy lâu cửa thánh dựa k�?,
�?ã tươi khí tượng lại xuê tinh thần.
Nay đà gặp hội phong vân.
Ai ai mà chẳng lập thân buổi này.
Chí lăm bắn nhạn ven mây,
Danh tôi, đặng rạng, tiếng thầy bay xa.
Làm trai trong cõi ngư�?i ta,
Trước lo báo bổ sau là hiển vang."

Tôn sư bàn luận tai nàn,
Gẫm trong số hệ khoa tràng còn xa.
Máy tr�?i, chẳng dám nói ra,
Xui thầy thương tớ xót xa trong lòng.
Sau dầu t�? nỗi đục trong,
Phải toan một phép để phòng hộ thân:
"Rày con xuống chốn phong trần,
Thầy cho hai đạo phù thần, đem theo.
Chẳng may mà gặp lúc nghèo,
Xuống sông cũng vững, lên đèo cũng an."

- Chí lăm bắn nhạn ven mây:ý nói quyết thi đỗ.

- Danh tôi: danh của kẻ tôi tớ (Vân Tiên nói nhún)

-báo bổ: Báo đáp công ơn cha mẹ và thầy

- Máy tr�?i: thiên cơ (cơ tr�?i huy�?n bí)

-Phù thần: bùa hộ mệnh

-Lúc nghèo : Hiểm nghèo

[Bachy]

Vân Tiên lo sợ tương lai
Ân cần Thầy dặn rủi may phen này

Tôn sư trở lại hậu đàng,
Vân Tiên ngơ ngẩn lòng càng sanh nghi:
"Chẳng hay mình mắc việc chi ?
Tôn sư ngư�?i dạy khoa kỳ còn xa ?
Hay là bối rối việc nhà ?
Hay là đức bạc hay là tài sơ ?
Bấy lâu lòng những ước mơ,
Hội này chẳng gặp còn ch�? hội nao ?
Nên hư chẳng biết làm sao,
Chi bằng h�?i lại lẽ nào cho minh.
�?ặng cho rõ nỗi sự tình,
Ng�? sau ngàn dặm đăng trình mới an".

Tôn sư ngồi hãy thở than,
Ngó ra trước án thấy chàng trở vô.
"Sao chưa cất gánh trở vô việc gì ?
Hay là con hãy hồ nghi,
Thầy bàn một việc khoa kỳ ban trưa?"

Vân Tiên nghe nói li�?n thưa:
"Tiểu sinh chưa biết nắng mưa buổi nào?
Song đư�?ng,tuổi hạc,đã cao",
Xin thầy nói lại âm hao, con tư�?ng."

Tôn sư nghe nói thêm thương,
Dắt tay ra chốn ti�?n đư�?ng xem trăng,
Nhân cơ tàng sự, dặn rằng:
"Việc ngư�?i chẳng khác việc trăng trên tr�?i.
Tuy là soi khắp m�?i nơi,
Khi m�?, khi t�?, khi vơi, khi đầy.
Sao con chẳng rõ lẽ nầy,
Lựa là con phải h�?i thầy làm chi?
Số con hai chữ khoa kỳ,
Khôi tinh đã rạng, Tử vi thêm lòa.
Hi�?m vì ngựa chạy đư�?ng xa,
Th�? vừa ló bóng, gà đà gáy tan.
Bao gi�? cho tới bắc phang,
Gặp chuột ra đàng, con mới nên danh.
Sau dầu đặng chữ hiển vinh,
Mấy l�?i thầy nói ti�?n trình chẳng sai.
Trong cơn bỹ cực thái lai,
Giữ gìn cho vẹn việc ai chớ s�?n."

Vân Tiên vội vã tạ ơn,
Trăm năm dốc giữ keo sơn một l�?i.
Ra đi vừa rạng chân tr�?i,
Ngùi ngùi ngó lại nhớ nơi h�?c đư�?ng.

Tiên rằng: "Thiên cát nhứt phương,
Thầy đeo đoạn thảm, tơ vương mối sầu.
Quản bao thân trẻ dãi dầu,
Mang đai Tử Lộ, quảy bầu Nhan Uyên.
Bao gi�? cá nước gặp duyên,
�?ặng cho con thảo phỉ nguy�?n tôi ngay.

-Song đư�?ng: xuân đư�?ng, huyên đư�?ng ( cha mẹ ). Tuổi hạc: tuổi th�?.

- âm hao: tin tức

- Nhân cơ tàng sự: Nhân cơ tr�?i đang chứa nhi�?u bí ẩn (do xem trăng sao mà biết)

-Khôi tinh đã rạng tử vi thêm loà: Sao Thiên Khôi ( sao văn h�?c, thi cử ) và sao Tử vi (thân mệnh) đ�?u sáng rỡ

-Th�? vừa ló bóng gà đà gáy tan.: Nhưng gặp năm xung nên chưa thuận (mão xung dậu)

- Ti�?n trình: con đư�?ng phía trước

- Thiên cát nhứt phương: Mỗi ngư�?i một phương tr�?i

-Tử Lộ, Nhan Uyên: hai h�?c trò gi�?i của Khổng Tử, thuở nh�? rất nghèo, Tử Lộ chỉ có một dây đai, Nhan Uyên chỉ có một bầu nước.

[Bachy]

Vân Tiên gặp lũ Sơn �?ài
�?c gian gây hại tài trai đâu như�?ng

Kể từ lướt dặm tới nay,
M�?i mê hầu đã mấy ngày xông sương.
�?oái nhìn phong cảnh thêm thương,
Vơi vơi dặm cũ nẻo đư�?ng còn xa.

Chi bằng kiếm chốn lân gia,
Trước là tìm bạn sau là nghỉ chân.
Việc chi than khóc tưng bừng,
�?�?u đem nhau chạy vào rừng lên non.

Tiên rằng: "Bớ chú cõng con!,
Việc chi nên nỗi bon bon chạy hoài?"

Dân rằng: "Tiểu tử là ai?
Hay là một đảng sơn đài theo tao?"

Tiên rằng: "Cớ sự làm sao ?
Xin ngừng vài bước sẽ trao một l�?i."

Dân nghe tiếng nói khoan thai,
Kêu nhau đứng lại bày l�?i phân qua:
"Nhân rày có đảng lâu la,
Tên rằng �?ỗ Dự, hiệu là Phong Lai.
Nhóm nhau ở chốn sơn đài,
Ngư�?i đ�?u sợ nó có tài khôn đương.
Bây gi�? xuống cướp thôn hương,
Thấy con gái tốt qua đư�?ng bắt đi.
Xóm làng chẳng dám nói chi,
Cảm thương hai gã nữ nhi mắc nàn!
Con ai vóc ng�?c mình vàng,
Má đào mày liễu dung nhan lạnh lùng
E khi mắc đảng hành hung,
Uổng trang thục nữ sánh cùng thất phu.
Thôi thôi chẳng dám nói lâu,
Chạy đi cho kh�?i kẻo âu tới mình"

Vân Tiên nổi giận lôi đình,
H�?i thăm: "Lũ nó còn đình nơi nao ?
Tôi xin ra sức anh hào,
Cứu ngư�?i cho kh�?i lao đao buổi này."

Dân rằng: " Lũ nó còn đây,
Qua xem tướng bậu thơ ngây đã đành.
E khi h�?a hổ bất thành,
Khi không mình lại xô mình vào hang."

Vân Tiên ghé lại bên đàng,
Bẻ cây làm gậy, tìm đàng chạy vô.
Kêu rằng: "Bớ đảng hung đồ!
Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân."

Phong Lai mặt đ�? phừng phừng:
"Thằng nào dám tới lẫy lừng vào đây.
Trước gây việc dữ tại mầy,
Truy�?n quân bốn phía phủ vây bịt bùng."

Vân Tiên tả đột hữu xông,
Khác nào Triệu Tử phá vòng �?ương Dương.
Lâu la bốn phía vỡ tan,
�?�?u quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay.
Phong Lai trở chẳng kịp trở tay,
Bị Tiên một gậy thác rày thân vong

- �?ảng sơn đài: �?ảng cướp núi.

- Dung nhan lạnh lùng (tiếng cổ): sắc đẹp tuyệt v�?i.

- Thục nữ: con gái đức hạnh. Thất phu: đàn ông thô bỉ.

- âu (ưu): lo

- Qua: ta;
bậu: ngươi (bạn, anh bạn).

- Vẽ hổ không thành: mưu đồ thất bại.

- khi không: không dưng.

- Triệu Tử phá vòng �?ương Dương: Lưu Bị bị Tào Tháo đánh bại ở Tân Dã phải b�? chạy. Quân Tháo đuổi theo đến �?ương Dương, thì Lưu Bị phải b�? cả vợ con, cướp đư�?ng rút v�? phía Nam, tướng tá lạc nhau. Triệu Tử Long một mình đánh phá vòng vây trùng điệp của quân Tào, vượt cầu Trư�?ng Bản, tìm gặp Lưu Bị.

[Bachy]

Vân Tiên giải cứu Nguyệt Nga
Tình duyên hội ngộ anh hào thuy�?n quyên

Dẹp rồi lũ kiến chòm ong,
H�?i: "Ai than khóc ở trong xe này?

Thưa rằng: "Tôi thiệt ngư�?i ngay,
Sa cơ nên mới lầm tay hung đồ.
Trong xe chật hẹp khôn phô,
Cúi đầu trăm lạy, cứu cô tôi cùng."

Vân Tiên nghe nói động lòng,
�?áp rằng: "Ta đã trừ dòng lâu la.
Khoan khoan ngồi đó chớ ra,
Nàng là phận gái, ta là phận trai.
Tiểu thư con gái nhà ai,
�?i đâu nên nỗi mang tai bất kỳ.
Chẳng hay tên h�? là chi?
Khuê môn phận gái việc gì đến đây?
Trước sau chưa hãn dạ nầy,
Hai nàng ai tớ, ai thầy nói ra ?"

Thưa rằng: "Tôi Ki�?u Nguyệt Nga,
Con này tỳ tất tên là Kim Liên.
Quê nhà ở quận Tây Xuyên,
Cha làm tri phủ ở mi�?n Hà Khê.
Sai quân đem bức thư v�?,
Rước tôi qua đó định b�? nghi gia.
Làm con đâu dám cãi cha,
Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành!
Chẳng qua là sự bất bình,
Hay vầy cũng chẳng đăng trình làm chi.
Lâm nguy chẳng gặp giải nguy,
Tiết trăm năm cũng b�? đi một hồi.
Trước xe quân tử tạm ngồi,
Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa:
Chút tôi liễu yếu đào thơ,
Giữa đư�?ng lâm phải bụi dơ đã phần.
Hà Khê qua đó cũng gần
Xin theo cùng thiếp đ�?n ơn cho chàng.
Gặp đây đương lúc giữa đàng,
Của ti�?n không có, bạc vàng cũng không.
Gẫm câu báo đức thù công",
Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi."

Vân Tiên nghe nói li�?n cư�?i:
"Làm ơn há dễ trông ngư�?i trả ơn.
Này đà rõ đặng nguồn cơn,
Nào ai tính thiệt so hơn làm gì?
Nhớ câu kiến ngãi bất vi,
Làm ngư�?i thế ấy cũng phi anh hùng.
�?ó mà biết chữ thủy chung,"
Lựa là đây phải theo cùng làm chi."

Nguyệt Nga biết ý chẳng đi,
H�?i qua tên h�? một khi cho tư�?ng.
Thưa rằng: "Tiện thiếp đi đư�?ng,
Chẳng hay quân tử quê hương nơi nào?"

Phút nghe l�?i nói thanh tao,
Vân Tiên há nỡ lòng nào phôi pha:
"�?ông thành vốn thiệt quê ta,
H�? là Lục thị, tên là Vân Tiên".

-Chưa hãn: chưa rõ, chưa biết chắc chắn.

- báo đức thù công :Báo trả ơn đức, đ�?n đáp công lao.

-Làm ngư�?i thế ấy cũng phi anh hùng :Luận ngữ: "kiến nghĩa bất vi vô dũng dã", nghĩa là : Thấy việc nghĩa không làm là ngư�?i vô dũng.

[Bachy]

�?ổi trao tín vật định tình
Thơ đ�? quạt lụa sơn minh đá vàng

Nguyệt Nga vốn đấng thuy�?n quyên,
Tai nghe l�?i nói tay li�?n rút trâm.
Thưa rằng: "Nay gặp tri âm,
Xin đưa một vật để cầm làm tin".

Vân Tiên ngơ mặt chẳng nhìn,
Nguyệt Nga liếc thấy càng thìn nết na:
"Vật chi một chút g�?i là,
Thiếp thưa chưa dứt chàng đà làm ngơ.
Của này là của vất vơ,
Lòng chê cũng phải, mặt ngơ sao đành!"

Vân Tiên khó nổi làm thinh,
Chữ ơn buộc lại chữ tình lây dây.
Than rằng: "�?ó khéo trêu đây,
Ơn kia đã mấy, của nầy rất sang
�?ương khi gặp gỡ giữa đàng,
Một l�?i cũng nhớ, ngàn vàng chẳng phai.
Nhớ câu tr�?ng nghĩa khinh tài,
Nào ai chịu lấy của ai làm gì,"

Thưa rằng: "Chút phận nữ nhi,
Vốn chưa biết lẽ có khi mất lòng.
Ai dè những đấng anh hùng,
Thấy trâm thôi lại thẹn thùng cùng trâm."

Riêng than:" Trâm hỡi là trâm!
Vô duyên chi mấy ai cầm mà mơ?
�?ưa trâm chàng đã làm ngơ,
Thiếp xin đưa một bài thơ giã từ."

Vân Tiên ngó lại rằng: "Ừ,
Làm thơ cho kịp bấy chừ chớ lâu."

Nguyệt Nga ứng tiếng xin hầu,
Xuống tay li�?n tả tám câu năm vần.
"Thơ rồi này thiếp xin dâng,
Ngửa trông lượng rộng văn nhân thể nào?"

Vân Tiên xem thấy ngạt ngào,
Ai dè sức gái tài cao bực nầy.
�?ã mau mà lại thêm hay,
Chẳng phen Tạ nữ, cũng tày Từ phi.

Thơ ngâm dũ xuất dũ kỳ,
Cho hay tài gái kém gì tài trai.
Như vầy ai lại thua ai,
Vân Tiên h�?a lại một bài trao ra.

Xem thơ biết ý gần xa,
Mai hòa vận điểu, điểu hòa vận mai.
Có câu xúc cảnh hứng hoài,
�?ư�?ng xa vòi v�?i, dặm dài vơi vơi.

Ai ai cũng ở trong tr�?i,
Gặp nhau ta đã cạn l�?i th�?i thôi.

-Thìn: răn, giữ.

-Của vất vơ: của quấy quá, không mấy giá trị.

- Lây dây: lỡ dở không xuôi b�? nào.

-Ngạt ngào: mùi thơm nức, đây ý nói thơ hay lắm.

- Chẳng phen: chẳng bằng, chẳng sánh kịp.
Tạ nữ: tức Tạ �?ạo Uẩn đ�?i Tấn nổi tiếng thông minh, gi�?i thơ văn.
Từ phi: tên Huệ, ngư�?i đ�?i �?ư�?ng, tám tuổi đã gi�?i việc văn thơ.

- Dũ xuất dũ kì: càng đ�?c càng thấy hay thấy lạ

- Mai ,điểu: tranh mai và chim đẹp hài hoà. �?ây nói thơ xướng hoạ, tinh ý rất xứng hợp nhau.

-Xúc cảnh hứng hoài: xúc cảm trước cảnh đẹp mà động lòng thơ.

[Bachy]

Nguyệt Nga lui bước Hà Khê
Ki�?u trang thưa lại l�?i th�? cùng ai

Vân Tiên từ giã phản hồi,
Nguyệt Nga than thở: "Tình ôi là tình!
Nghĩ mình mà ngán cho mình,
Nỗi ơn chưa trả, nỗi tình lại vương.
Hữu tình hai chữ uyên ương,
Chuỗi sầu ai khéo vấn vương vào lòng.
Nguyện cùng nguyệt lão hỡi ông!
Trăm năm cho vẹn chữ tòng mới an.
Hữu tình chi mấy Ngưu Lang,
Tấm lòng Chức nữ, vì chàng mà nghiêng.
Thôi thôi em hỡi Kim Liên!
�?ẩy xe cho chị qua mi�?n Hà Khê."

Trải qua dấu th�? đàng dê,
Chim kêu vượn hú tứ b�? nước non.
Vái tr�?i cho đặng vuông tròn,
Trăm năm cho tr�?n lòng son với chàng.

Phút đâu đã tới phủ đàng,
Ki�?u công xem thấy lòng càng sanh nghi.
H�?i rằng: "Nào trẻ tùy nhi,
Cớ sao nên nỗi con đi một mình?"

Nguyệt Nga thưa việc ti�?n trình,
Ki�?u công tương nỗi sự tình chẳng vui.
Nguyệt Nga dạ hãy ngùi ngùi,
Nghĩ mình thôi lại sụt sùi đòi cơn:
"Lao đao phận trẻ chi s�?n,
No nao trả đặng công ơn cho chàng."

Ki�?u công nghe nói li�?n can,
Dạy rằng: "Con hãy nghỉ an mình vàng.
Khi nào cha rảnh việc quan,
Cho quân qua đó m�?i chàng đến đây.
Sao sao chẳng kịp th�?i chầy,
Cha nguy�?n trả đặng ơn nầy th�?i thôi.
Hậu đư�?ng con hãy tạm lui,
Làm khuây dạ trẻ cho vui lòng già"

Tây lầu trống điểm sang ba,
Nguyệt Nga còn hãy xót xa phận mình.
D�?i chân ra chốn hoa đình
Xem trăng rồi lại chạnh tình cố nhân.

Than rằng: "Lưu thủy cao sơn,
Ngày nào nghe đặng tiếng đàn tri âm.
Chữ tình càng tưởng càng thâm,
Muốn pha khó lợt, muốn dầm khôn phai.
Vơi vơi đất rộng tr�?i dài,
Hỡi ai nỡ để cho ai đeo phi�?n."

Trở vào bèn lấy bút nghiên,
�?ặt bàn hương án chúc nguy�?n thần linh.
Làu làu một tấm lòng thành,
H�?a ra một bức tượng hình Vân Tiên.

Than rằng: "Ngàn dặm sơn xuyên
Chữ ơn để dạ, chữ duyên nhuốm sầu."

- Vẹn chữ tòng: tr�?n đạo làm vợ (theo chồng).

- Ngưu lang: nhân vật thần thoại, chồng của Chức Nữ.

- Dấu th�? đư�?ng dê: nơi xa xôi hẻo lánh, không vết chân ngư�?i, chỉ có dấu chân th�?, chân dê rừng.

- Tuỳ nhi: trẻ theo hầu.

- Ti�?n trình: việc đi đư�?ng vừa rồi.

- �?òi cơn: nhi�?u cơn.

- No nao: n�? biết lúc nào, chừng nào.

- Sao sao: dù thế nào.

- Hoa đình: nhà nh�? ngồi thưởng hoa.

- Thâm: sâu

- Sơn xuyên: núi sông, nói sự xa xôi cách trở.

[Bachy]

Vân Tiên gặp gỡ Hớn Minh
Kết giao tri kỉ đệ huynh muôn đ�?i

Chuyện nàng sau hãy còn lâu,
Chuyện chàng xin nối thứ đầu nói ra.
Vân Tiên từ cách Nguyệt Nga,
Giữa đư�?ng lại gặp ngư�?i ra kinh kỳ.

Xa xem mặt mũi đen sì,
Mình cao sồ sộ dị kỳ rất hung.
Nhớ câu bình thủy tương phùng,
Anh hùng lại gặp anh hùng một khi.
- Chẳng hay danh tánh là chi?
Một mình mang gói ra đi việc gì?

�?áp rằng: "Ta cũng xuống thi,
Hớn Minh tánh tự, Ô Mi quê nhà".

Vân Tiên biết kẻ chính tà,
Hễ ngư�?i dị tướng ắt là tài cao.
Chữ rằng bằng hữu chi giao,
Tình kia đã gặp lẽ nào làm khuây?

Nên rừng há dễ một cây,
Muốn cho có đó cùng đây luôn dần.
Kià nơi võ miếu hầu gần,
Hai ta vào đó nghỉ chân một hồi.

Cùng nhau bày t�? tên rồi,
Hai chàng từ tạ đ�?u lui ra đư�?ng.

- Thứ đầu: lớp đầu, phần đầu.

- Bình thuỷ tương phùng: bèo nước gặp nhau, tình c�? mà gặp.

- Bằng hữu chi giao : tình bạn bè.

[Bachy]

Hớn Minh từ biệt d�?i chân,
Vân Tiên quê cũ viếng thăm nghiêm đư�?ng

Hớn Minh đi trước tựu trư�?ng,
Vân Tiên còn hãy hồi hương viếng nhà.

Mừng rằng: "Nay thấy con ta,
Cha già hằng tưởng mẹ già luống trông.
Bấy lâu đèn sách gia công,
Con đà nên chữ tang bồng cùng chăng?"

Vân Tiên quì lạy thưa rằng:
"Chẳng hơn ngư�?i cổ, cũng bằng ngư�?i kim.
Dám xin cha mẹ an tâm,
Cho con trả nợ thanh khâm cho rồi."

Mẹ cha thấy nói thêm vui,
Lại lo non nước xa xôi ngàn trùng.
Cho theo một đứa tiểu đồng,
Thư phong một bức dặn cùng Vân Tiên:

Xưa đà định chữ lương duyên,
Cùng quan hưu trí ở mi�?n Hàn Giang.
Con ngư�?i là Võ Thể Loan,
Tuổi vừa hai bảy dung nhan mặn mà.
Chữ rằng Hồ Việt nhất gia,
Con đi tới đó trao qua thư này.
Con dầu bước đặng thang mây,
Dưới chân đã sẵn một dây tơ hồng.

Song thân dạy bảo vừa xong,
Vân Tiên cùng gã tiểu đồng d�?i chân.
Ra đi tách dặm băng chừng,
Gió nam rày đã đưa xuân qua hè,

Lại xem dăm liễu đư�?ng hoè,
Tiếng ong ngơ ngáo, tiếng ve vang dầy.
Vui xem nước n�? non nầy,
Nước xao sóng dợn, non dầy đá cao.

-Thanh khâm: áo cổ xanh là áo của h�?c trò th�?i xưa thư�?ng bận. Nợ thanh khâm, cũng như nói nợ bút nghiên.

- Hai bảy: mư�?i bốn

- Hồ Việt nhứt gia: ngư�?i Hồ (phía Bắc) kẻ Việt (phía Nam) chung một nhà.

[Bachy]

Võ Trang thăm viếng nhạc gia
Vân Tiên gặp bạn giao hoà tình thân

Màn tr�?i gấm trải biết bao,
Trên nhành chim nói, dưới ao cá cư�?i.
Quận thành nhắm kiểng xem ngư�?i,
Cảnh xinh như vẽ, ngư�?i tươi như dồi.

Hàn Giang phút đã tới nơi,
Vân Tiên ra mắt một hồi trình thư.
Võ Công lấy đ�?c bấy gi�?,
Mừng duyên cầm sắt mối tơ đặng li�?n.

Liếc coi tướng mạo Vân Tiên,
Khá khen h�? Lục phước hi�?n sinh con.
Mày tằm mắt phụng môi son,
Mư�?i phân cốt cách, vuông tròn mư�?i phân.

Những e kẻ Tấn, ngư�?i Tần,
Nào hay chữ ngẫu đặng gần chữ giai.
Xem đà đẹp đẽ hoà hai,
Nầy dâu Nam Giản, n�? trai đông sàng.

Công rằng: "Ngãi tế mới sang,
Muốn lo việc nước hãy toan việc nhà."

Tiên rằng: "Nh�? lượng nhạc gia,
�?ại khoa dầu đặng, tiểu khoa lo gì."

Công rằng: "Con dốc xuống thi,
Sao không kết bạn mà đi tựu trư�?ng?
Gần đây có một h�? Vương,
Tên là Tử Trực văn chương tót đ�?i.
Cha đà sai trẻ qua m�?i,
�?ặng con cùng gã thử chơi một bài.
Thấp cao, cao thấp, biết tài,
Vầy sau bạn trước cùng mai mới mầu"

Xảy đâu Tử Trực tới hầu,
Võ công sẵn đặt một bầu rượu ngon.
Công rằng: "Nầy bớ hai con!,
Thơ hay làm đặng, rượu ngon thưởng li�?n."

Muốn cho Trực sánh cùng Tiên,
Lấy câu "bình thủy hữu duyên" làm đ�?.
Song song hai gã giao k�?,
Lục, Vương, hai h�? đua ngh�? một khi.
Cho hay kỳ lại gặp kì,
Bạch Hàm há dễ kém chi Như Hoành.

Công rằng: "�?ơn quế đôi nhành,
Bảng vàng, thẻ bạc đã đành làm nên.
Như chuông chẳng đánh chẳng kêu,
Ng�?n đèn t�? rõ trước khêu bởi mình.
Thiệt trang lương đống đã đành,
Khá khen hai h�? tài lành hòa hai."

Trực rằng: "Tiên vốn cao tài,
Có đâu én hộc sánh vai một bầy.
Tình c�? mà gặp nhau đây,
Trực rằng xin nhượng Tiên rày làm anh.
Nay đà nên nghĩa đệ huynh,
Xin v�? mai sẽ thượng trình cùng nhau."

- Dồi: trau dồi son phấn.

- Duyên cầm sắt: duyên vợ chồng hoà thuận êm ấm (như tiếng đàn sắt, đàn cầm hoà nhau).

-Những e kẻ Tấn ngư�?i Tần Kẻ ở nước Tấn (phía �?ông) ngư�?i ở nước Tần (phía Tây), chỉ sự xa cách mỗi ngư�?i một ngả.

-Nào hay chữ ngẫu đặng gần chữ giai.( Tức giai ngẫu (một đôi tốt đẹp), chỉ vợ chồng tốt đôi.

- Dâu nam giản: Ngư�?i con dâu trung hậu, đảm đang, lấy ý từ kinh Thi: "Hái rau tần từ b�? suối phía Nam", là thơ khen ngư�?i vợ trẻ đảm đang lo việc nội trợ. Trai đồng sàng: chỉ chàng rể tốt.

- Ngãi tế: con rể.

- �?ại khoa: là thi đỗ. Tiểu khoa: là cưới vợ.

- Tót đ�?i: hơn đ�?i, hơn hết m�?i ngư�?i.

- Trước: là trúc. �?ây ý nói hai ngư�?i kết bạn thân với nhau là rất tốt, như trúc, mai.

- Bình thuỷ hữu duyên: bèo nước có duyên.

- Giao k�?: sánh ngồi gần k�? bên nhau.

- Kì: chỉ ngư�?i tài gi�?i khác thư�?ng.

- Bạch Hàm Như Hoành: hai nhân vật nổi tiếng thơ văn, tài hoa trong truyện Bình Sơn Lãnh Yến.

- Lương đống: rư�?ng cột, chỉ ngư�?i có tài đức lớn giúp nổi việc nước.

- én hộc: ý nói chim én không sánh được với chim hộc (Trực nói nhún)

- Thượng trình: lên đư�?ng.

[Bachy]

Thể Loan đưa tiễn Vân Tiên
Bao l�?i ch�? đợi thuy�?n quyên phu tòng

Phút xem trăng đã đứng đầu,
Vân Tiên vào chốn thư lầu nghỉ an.

Võ Công trở lại hậu đàng,
�?êm khuya dạy dỗ Thể Loan m�?i l�?i:
"Ngày mai vừa rạng chân tr�?i,
Tiểu nhi trang điểm ra nơi lê đình.
G�?i là chút nghĩa tống tình,
Phòng sau cho kh�?i bất bình cùng nhau."

Bóng trăng vừa lộ cành dâu,
Văn Tiên vào tạ giây lâu xuất hành.
Ra đi vừa thuở bình minh,
Thể Loan đứng trước lê đình liễm dung.

Thưa rằng: "Quân tử phó công,
Xin thương bồ liễu chữ tòng ngây thơ.
Tấm lòng thương gió nhớ mưa,
�?ư�?ng xa ngàn dặm xin đưa một l�?i.
Ngày nay thánh chúa trị đ�?i,
Nguy�?n cho linh phụng gặp nơi ngô đồng.
Quản bao chút phận má hồng,
Phòng khuya vò võ, đợi trông khôn lư�?ng.
Chàng dầu cung quế xuyên dương,
Thiếp xin hai chữ tao khương cho bằng.
Xin đừng tham đó b�? đăng,
Chơi lê quên lựu, chơi trăng quên đèn."

Tiên rằng: "Như lửa mới nhen,
Dễ trong một bếp mà nhen mấy lò.
May duyên rủi nợ dễ phò,
Chớ nghi Ngô Khởi, hãy lo Mãi Thần."

Thể Loan vội vã lui chân,
Vân Tiên từ biệt trông chừng Trư�?ng An

[Bachy]

Vân Tiên Lục, Tử Trực Vương ,
Trịnh Hâm, Bùi Kiệm giữa đư�?ng tương giao

Xa xa vừa mấy dặm đư�?ng
Gặp Vương tử Trực vầy đoàn đ�?u đi.
Trải qua thủy tú, sơn kỳ,
Phỉ lòng cá nhảy, gặp thì rồng bay.

Ngư�?i hay lại gặp cảnh hay,
Khác nào tiên tử chơi rày Bồng Lai.
Cùng nhau tả chút tình hoài,
Năm ba chén rượu, một vài câu thơ.

Công danh ai chẳng ước mơ,
Ba tầng cửa Võõ một gi�? nhảy qua.
Cùng nhau bàn bạc gần xa,
Chữ tài chữ mệnh xưa hòa ghét nhau.

Trực rằng: "Rồng xuống vực sâu,
Mặc dầu dỡn sóng mặc dầu chơi mây."

Tiên rằng: "Hồng hộc đ�?u bay,
E khi m�?i cánh lạc bầy v�? sau."

Mảng còn trò chuyện với nhau,
Trông chừng kinh địa đã hầu tới nơi.
Chênh chênh vừa xế mặt tr�?i,
Hai ngư�?i tìm quán nghỉ ngơi đợi kỳ.

Phút đâu gặp bạn đi thi,
�?�?u bày tên h�? môt khi mới tư�?ng.
Một ngư�?i ở quận Phan Dương,
Tên Hâm, h�? Trịnh tầm thư�?ng ngh�? văn.
Một ngư�?i ở quận Dương Xuân,
H�? Bùi, tên Kiệm tác chừng đôi mươi.
Hai ngư�?i lại gặp hai ngư�?i,
�?�?u vào một quán vui cư�?i ngả nghiêng.

Kiệm rằng: "Nghe tiếng anh Tiên,
Nay đà thấy mặt phỉ nguy�?n ước ao."

Hâm rằng: "Chưa biết thấp cao,
Làm thơ mới biết bậc nào tài năng."

Bèn kêu ông quán nói rằng:
"Khá toan sắm sửa đồ ăn cho b�?

Quán rằng: "Thịt cá ê h�?",
Khô lân chả phụng bộn b�? thiếu đâu.
Kìa là thuốc lá ướp ngâu,
Trà ve tuyết điểm, rượu bầu cúc hương.
�?ể khi đãi khách giầu sang,
�?ãi ngư�?i văn vật, đãi trang anh hùng."

Bĩ bàng trà rượu đã xong,
Bốn ngư�?i ngồi lại một vòng làm thơ,
Kiệm, Hâm còn hãy ngẩn ngơ,
Phút thơ Tiên, Trực, một gi�? vừa xong.
Kiệm, Hâm xem thấy lạ lùng,
Gẫm nghi Tiên, Trực viết tùng cổ thi.

[Bachy]

Tâm sự ngư�?i chủ quán nghèo
Luận th�?i luận thế đổi theo thế th�?i

Chẳng hay ông quán cư�?i chi,
Vỗ tay xuống chiếu một khi cư�?i dài.
Tiên rằng: "Ông quán cư�?i ai?"

Quán rằng: "Cư�?i kẻ bất tài đồ thơ.
Cư�?i ngư�?i Tôn Tẫn không lừa,
Trước đà thấy máy chẳng ngừa Bàng Quyên.

Trực rằng: "L�?i nói hữu duyên,
Thế trong kinh sử có tuy�?n cùng chăng?"

Quán rằng: "Kinh sử đã từng,
Coi rồi lại khiến lòng hằng xót xa.
H�?i th�?i ta phải nói ra,
Vì chưng hay ghét cũng là hay thương."

Tiên rằng: "Trong đục chưa tư�?ng,
Chẳng hay thương ghét, ghét thương lẽ nào?"

Quán rằng: "Ghét việc tầm phào,
Ghét cay, ghét đắng, ghét vào tới tâm.
Ghét đ�?i Kiệt, Trụ mê dâm,
�?ể dân đến nỗi sa hầm sẩy hang.
Ghét đ�?i U, Lệ đa đoan,
Khiến dân luống chịu lầm than muôn phần.
Ghét đ�?i Ngũ bá phân vân,
Chuộng b�? dối trá, làm dân nh�?c nhằn.
Ghét đ�?i Thúc Quí phân băng,
Sớm đầu tối đánh, lằng nhằng rối dân.

Thương là thương đức thánh nhân,
Khi nơi Tống, Vệ, lúc Trần, lúc Khuôn .
Thương thầy Nhan Tử dở dang,
Ba mươi mốt tuổi, tách đàng công danh.
Thương ông Gia Cát tài lành,
Gặp cơn Hán mạt, đã đành phôi pha.
Thương thầy đồng tử cao xa,
Chí th�?i có chí, ngôi mà không ngôi.
Thương ngư�?i Nguyên Lượng bùi ngùi,
Lỡ b�? Giúp nước lại lui v�? cày.
Thương ông Hàn Dũ chẳng may,
Sớm dâng l�?i biểu tối đày đi xa.
Thương thầy Liêm Lạc đã ra,
Bị l�?i xua đuổi v�? nhà giáo dân.

Xem qua kinh sử mấy lần,
Nửa phần lại ghét, nửa phần lại thương.

[Bachy]

Quán trung nhạo kẻ bất tài
Chủ cư�?i Hâm, Kiệm uổng thay sách đèn

Hâm rằng: "Lão quán nói nhăng,
Dầu cho trải việc cũng thằng bán cơm.
Gối rơm theo phận gối rơm,
Có đâu ở thấp mà chồm lên cao."

Quán rằng:"Sấm chớp mưa rào,
Ếch nằm đáy giếng thấy bao nhiêu tr�?i.
Sông trong cá lội thảnh thơi,
Xem hai con mắt sáng ng�?i như châu.
Uổng thay đàn gảy tai trâu,
Nước xao đầu vịt, nghĩ lâu nực cư�?i."

Tiên rằng:"Ông quán chớ cư�?i,
�?ây đà nhớ đặng bảy ngư�?i Trước Lâm.
Cùng nhau kết bạn đồng tâm,"
Khi c�?, khi rượu, khi cầm, khi thi.
Công danh phú quí màng chi,
Cho bằng thong thả mặc khi vui lòng.
Rừng nho biển thánh mênh mông,
Dễ ai lặn lội cho cùng vậy vay."

Quán rằng: "�?ó biết lòng đây,
L�?i kia đã cạn, rượu nầy thưởng cho."

Kiệm, Hâm, là đứa so đo,
Thấy Tiên dư�?ng ấy âu lo trong lòng.
Khoa nầy Tiên ắt đầu công,
Hâm dầu có đậu cũng không xong rồi.

[Bachy]

Ngỡ rằng cá sẽ hoá rồng
Hung tin Từ Mẫu nát lòng Vân Tiên

Mảng còn nghĩ việc tới lui,
Xảy nghe trống đã giục thôi vào trư�?ng.
Kẻ thùng, ngư�?i thấp đầy đư�?ng,
Lao xao đoàn bảy, chàng ràng lũ ba.

Vân Tiên vừa bưóc chân ra,
Bỗng đâu xảy gặp tin nhà gởi thơ.
Khai phong mới t�? sự cơ,
Mình gieo xuống đất dật d�? hồn hoa.

Hai hàng lụy ng�?c nh�? sa,
Tr�?i Nam, đất Bắc xót xa đoạn tràng.
Anh em ai nấy đ�?u thương,
Tr�?i ơi! Há nỡ lấp đư�?ng công danh.

Những lăm công toại danh thành,
Nào hay từ mẫu u minh sớm d�?i.
Gắng vào trong quán an nơi,
Tớ thầy than thở, liệu th�?i quy lai.

Tiểu đồng thở vắn than dài,
"Tr�?i ơi! tr�?i nỡ phụ tài ngư�?i ngay.".

Trực rằng: "�?ã đến nỗi nầy,
Tiểu đồng, bậu hãy làm khuây giải phi�?n.
Sớm mai thang thuốc giữ gìn,
Ch�? ta vài bữa ra trư�?ng sẽ hay.
Bây gi�? kíp rước thợ may,
Sắm đồ tang phục, nội ngày cho xong.
Dây rơm, mũ bạc, áo thùng,
Cứ theo trong sách Văn Công mà làm."

Tiên rằng: "Mẹ Bắc con Nam,
Nước non vòi v�?i đã cam lỗi nghì.
Trong mình không cánh không vi,
Lấy chi bớt dặm, lấy chi bớt đàng."

Vào tràng phút lại gặp tang,
Ngẩn ngơ ngư�?i ở, ngỡ ngàng kẻ đi.

[Bachy]

Bao ngư�?i an ủi Vân Tiên
Khoa trư�?ng lỡ vận, chế tang quyên đư�?ng

Việc trong tr�?i đất biết chi,
Sao d�?i vật đổi còn gì mà trông.
Hai hàng lụy ng�?c ròng ròng,
Tưởng bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu.

Cánh buồm bao quản gió xiêu,
Ngàn trùng biển rộng, chín chi�?u ruột đau.
Thương thay chín chữ cù lao,
Ba năm nhũ bộ biết bao nhiêu tình.

Quán rằng: "Tr�?i đất thình lình,
Gió mưa đâu phút gãy cành thiên hương ."

Ai ai trông thấy cũng thương,
Lỡ b�? báo hiếu, lỡ đư�?ng lập thân.
Dầu cho chước quỷ mưu thần,
Phong trần ai cũng phong trần như ai.

Éo le ai khéo đặt bày,
Chữ tài li�?n với chữ tai một vần.
�?ư�?ng đi hơn tháng chẳng gần,
Khi qua khi lại, mấy lần xông pha.

Xảy đâu bạn tác vừa ra,
Trực cùng Hâm, Kiệm xúm mà đưa Tiên.

Hâm rằng: "Anh chớ ưu phi�?n,
Khoa này chẳng gặp ta nguy�?n khoa sau."

Thấy nhau khó nỗi giúp nhau,
Một vừng mây bạc dàu dàu khá thương.
Vân Tiên cất gánh lên đư�?ng,
Trịnh Hâm ngó lại đôi hàng nh�? sa.
�?i vừa một dặm xa xa,
Phút nghe ông quán bôn ba theo cùng.

[Bachy]

Thương Tiên lâm cảnh trái ngang
Nghĩa nhân chủ quán tặng chàng thuốc tiên

Quán rằng: "Thương đấng anh hùng,
�?ưa ba hu�?n thuốc để phòng hộ thân.
Chẳng may gặp lúc gian truân,
�?ương khi quá đói, thuốc thần cũng no."

Tiên rằng: "Cúi đội ơn cho,
Tấm lòng ngài ngại hãy lo xa gần."

Quán rằng: "Ta cũng bâng khuâng,
Thấy vầy nên mới tị trần đến đây.
Non xanh nước biếc vui vầy,
Khi đêm rượu cúc, khi ngày trà lan.
Dấn thân vào chốn an nhàn,
Thoát vòng danh lợi, lánh đàng thị phi."

Nói rồi quày quã ra đi,
Vân Tiên xem thấy càng nghi trong lòng.
Trông chừng dặm cũ thẳng xông,
Nghĩ đòi cơn lại não nồng đòi cơn.

Nên hư chút phận chi s�?n,
Nhớ câu dưỡng dục, lo ơn sinh thành.
Mang câu bất hiếu đã đành,
Nghĩ mình mà thẹn cho mình làm con.

Tr�?n dồi một tấm lòng son,
Chí lăm trả nợ nước non cho rồi.
Nào hay nước chảy hoa trôi,
Nào hay phận bạc như vôi thế này.

Một mình ngơ ngẩn đư�?ng mây,
Khác nào chiếc nhạn lạc bầy kêu sương.
�?ến nay lâm việc mới tư�?ng,
Hèn chi thầy dậy khoa trư�?ng còn xa.

[Bachy]

�?au buồn than khóc xót xa
Cạn khô dòng lệ hoá ra đui mù

Tiểu đồng thấy vậy thưa qua:
"Gẫm đây cho đến quê nhà còn lâu.
Thế sao chẳng bớt cơn sầu,
Mình đi đã m�?i, giòng châu thêm nhuần.
E khi mang bệnh nửa chừng.
Trông nom khó liệu, giữa rừng khôn toan."

Tiên rằng: "Khô héo lá gan!
Ôi thôi! Con mắt đã mang lấy sầu.
Mịt mù nào thấy chi đâu,
Chân đi đã m�?i, mình đau như dần.
Có thân phải khổ vì thân,
Thân ôi! Thân biết mấy lần chẳng may!

�?ồng rằng: "Tr�?i đất có hay?,
Ra đi vừa đặng mư�?i ngày lại đau.

Một mình nhắm trước xem sau,
Xanh xanh b�? cõi, dàu dàu c�? cây.
Vốn không làng xóm chi đây,
Xin lần tới đó tìm thầy thuốc thang.
Vừa may gặp khách qua đàng,
Ngư�?i ngư�?i đ�?u chỉ vào làng �?ồng Văn.

[Bachy]

Bệnh nhân gặp phải Lang băm
Triệu Ngang lừa gạt tớ thầy Vân Tiên


Dắt nhau khi ấy h�?i phăng,
Gặp thầy làm thuốc, hiệu là Triệu Ngang.

Ngang rằng: "Khá tạm nghỉ an,
Rạng ngày coi mạch đầu thang mới đành.
Gặp ta bệnh ấy ắt lành,
Bạc ti�?n trong gói sẵn dành bao nhiêu?"

�?ồng rằng: "Ti�?n bạc chẳng nhi�?u,
Xin thầy nghĩ lượng được đi�?u thuốc thang.
May mà bệnh ấy đặng an,
Bạc còn hai lượng trao sang cho thầy."

Ngang rằng: "Ta ở chốn nầy!
Ba đ�?i nối nghiệp làm thầy vừa ba.
Sách chi cũng đủ trong nhà,
Nội kinh đã sẵn, ngoại khoa thêm mầu.
Trước xem y h�?c làm đầu,
Sau coi Th�? Thế, thứ cầu đông Y.
Gẫm trong Ngân Hải tinh vi,
Cùng là Cang mục thua gì Thanh nang.
Gẫm trong Tập nghiêm lương phang,
Cùng là Ngự Toản trải đàng Hồi Xuân.
Vị chi sẵn đặt quân thần,
Thuốc th�?i bào chế mư�?i phần n�? nan.
Mạch th�?i đ�?c mạch Lư san,
�?ặt vào tay bệnh biết đàng tử sinh.
Lục quân, Tứ vật thang danh,
Thập toàn, Bát vị, sẵn dành nội thương.
Lại thông bát trận tân phương,
Lâm nhằm ngoại cảm đầu thang Ngũ sài..

�?ồng rằng: "Thầy thiệt có tài!
Xin vào coi mạch luận bài thuốc chi."

Ngang rằng: "Lục bộ đ�?u suy,
Bộ quan bên tả, mạch đi phù hồng.
Cứ trong kinh lạc mà thông,
Mạng môn tước quả đã xông lên đầu.
Tam tiêu tích nhiệt đã lâu,
Muốn cho giáng h�?a, phải đầu Tư âm.
Huỳnh liên, huỳnh bá, huỳnh cầm,
Gia vào cho bội nhiệt tâm mới bình.
Ngoài th�?i cho điểm vạn linh,
Trong th�?i cho uống hoàn tình mới xong.
Khá trao hai lượng bạc ròng,
Bổ thêm vị thuốc để phòng đầu thang.
Chẳng qua làm phúc cho chàng,
Nào ai đòi chuộc đòi đàn chi ai."

Tiểu đồng những ngỡ thiệt tài,
Vội vàng mở gói chẳng nài li�?n trao.
Mư�?i ngày chẳng bớt chút nào,
Thêm đau trong dạ, như bào như xoi.