Ánh Nắng Và Làn Da

Nguyễn Văn Đức, Bác Sĩ :::

Truyện cổ Nhật-bản kể, xưa có bà cụ già may mắn gặp được dòng suối trường sinh. Cụ uống ngụm nước suối, chợt trẻ lại thành gái đôi tám. Người chồng theo lời vợ chỉ dẫn, chống gậy ra đi, cũng gặp dòng suối trường sinh. Uống một ngụm, ông trẻ lại thời trai tráng. Ông mừng quá, uống thêm ngụm nữa, rồi ngụm nữa.
Lâu không thấy chồng về, người vợ nóng ruột đi tìm. Đến bên dòng suối, nàng nghe tiếng khóc trẻ thơ. Nhìn vào mắt đứa bé nằm trên cỏ, biết là chồng mình, nàng xót xa bế... chồng về. Từ nay, ngày ngày nàng sẽ săn sóc, chăm chút cho đứa bé và chờ... 20 năm nữa.
Trẻ mãi không già, vẫn là mộng ước của hầu hết chúng ta (kể cả... người viết). Nhưng nào ai có cản được sức tàn phá của thời gian. Có điều cùng tuổi, có người trông trẻ hơn người khác. Một phần cũng vì làn da.
Sao da ta không trẻ mãi?
Có gì không già theo thời gian, thưa bạn. Làn da chúng ta cũng già theo thời gian (chronologic aging). Trẻ con có làn da tươi sáng, mướt mát, với rất ít những vết bất thường trên da. Càng thêm tuổi, da càng xấu hơn. Tuổi tác làm da ngày càng khô, có những vết nhăn nhỏ (vết hằn của những ưu tư, tính toán?). Đồng thời da cũng lỏng hơn (laxity), không còn chắc như khi còn trong tuổi đôi tám. Đấy là chưa kể nhiều loại bệnh da cũng từ từ xuất hiện, khi ta cao tuổi đời.
Điều ít ai biết là ánh sáng góp phần không ít vào việc làm làn da của ta già thêm. Da già đi vì ánh sáng được gọi là photoaging. Ánh sáng mặt trời khiến da sần sùi, mất nét tươi mịn. Ánh sáng tạo trên da những chỗ nham nhở, hoặc đậm màu hơn hoặc nhạt màu hơn chỗ da bình thường. Ánh sáng cũng có tác dụng làm mất chất mỡ dưới da, tạo những vết nhăn lớn. Rồi những chỗ có các mạch máu phình nở, cho hình ảnh những tia máu đỏ dưới da.
Tiếp tục tiếp xúc với ánh sáng mặt trời năm này sang năm khác, da sẽ có thêm những vết bớt màu nâu, những vùng trắng hình giọt nước ở tay chân, do thiếu sắc tố melanin tại những vùng này. Da sẽ trở nên mỏng yếu, dễ bị bầm, trầy xước, dù với những chấn thương không đáng kể. Những chỗ trầy xước lại lâu lành. Các lỗ chân lông trông cũng to hơn. Các hạch dưới da tiết chất nhờn sebum (một chất có tác dụng giữ cho da khỏi khô) phình nở lớn, tạo những mụn màu vàng vàng rải rác trên da mặt.
Người da màu sáng có những thay đổi của da gây do ánh sáng mặt trời (photoaging) sớm hơn, trong khi những người có làn da sậm màu sẽ muộn có những thay đổi của da gây do ánh sáng hơn. Da của người có da bánh mật, sậm màu, khi thay đổi vì tiếp xúc dài lâu với ánh nắng mặt trời trông bủng vàng, còn da của người có nước da sáng, khi già đi vì ánh nắng mặt trời, sẽ ửng đỏ và hiện những tia máu nhỏ dưới da.
Vô số những thay đổi khác làm xấu da bạn cũng là do ánh sáng mặt trời. Ánh sáng mặt trời còn có tác dụng gây ung thư da, trong đó có loại ung thư rất độc gọi là melanoma (loại ông John McCain, Thượng nghị sĩ vùng nắng chói Arizona đang bị). Bạn không ngờ ánh nắng mặt trời lại tai hại cho làn da đến thế?
Làm thế nào để “trông” trẻ lâu
Không có cách nào để ngừa cho da khỏi già theo thời gian (chronologic aging). Họa chăng, chúng ta may mắn gặp được dòng suối trường sinh và trẻ lại (nhưng chỉ nên uống một ngụm, chớ nên uống đến ba ngụm nước suối. Và, nhớ dắt vợ theo, để lỡ có bề gì, còn có người... bồng về).
Khô da do có tuổi gây ngứa chữa bằng cách dùng các lotion giúp da bớt khô (emolllients) như Keri lotion, Vaseline lotion. Nhiều vết hay bướu bất thường mọc đây đó trên da, làm lộ cái già của da, có thể cắt bỏ hoặc tẩy được bằng nhiều phương pháp trị liệu khác nhau.
Cũng may, da già, và cả ung thư da, do ánh sáng mặt trời có thể ngừa được. Bằng cách tránh tiếp xúc với ánh nắng càng nhiều càng tốt, ở bất cứ tuổi nào (thường, chúng ta lo cho da chúng ta, song quên mất da của con em: “Kệ, cho chúng nó chạy chơi ngoài nắng cho khỏe, trong nhà quẩn chân, chúng nó quậy quá”). Ra nắng, ta cố che hết mọi chỗ (thế mới biết phụ nữ các nước Ả-rập khôn thật, trùm từ đầu đến chân). Ánh nắng gắt khoảng 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều hại cho da nhất. Nếu bất đắc dĩ phải làm việc ngoài trời trong khoảng thời gian này, ta mặc quần áo dài tay dài chân bảo vệ da, và dùng kem chống nắng ở những vùng không được quần áo che chở. Nên dùng kem chống nắng cả vào những ngày có mây, loại có “yếu tố bảo vệ” (gọi là SPF, “sun protection factor”) từ 15 trở lên. Nhớ đội mũ rộng vành và đeo thêm kính mát nữa, hầu che chở luôn mặt, mắt, tai, gáy.
Nhiều vết bất thường trên da gây do ánh nắng làm xấu da bạn, làm bạn trông già, chữa trị được với nhiều cách. Chẳng hạn dùng chất nitrogen để đốt những chỗ sần sùi hoặc những vết bớt mầu nâu trên da, dùng tia sáng Laser để chữa những vùng da nám hoặc có những tia máu nhỏ dưới da. Nhiều phương pháp giải phẫu có thể lấy bớt những chỗ da thừa, chảy xệ. Một số chất đặc biệt, khi được chích vào những vết nhăn, sẽ giúp vết nhăn mờ đi. Một số thuốc thoa trên mặt, như trichloro-acetic acid và alpha-hydroxy acids, có tác dụng tái tạo lại lớp trên cùng của da, khiến da bạn trông khá hơn.
Một thuốc khác có chứa chất tretinoin (Retin-A, hay được dùng để chữa mụn trứng cá trên mặt) cũng được xem có tác dụng tốt đối với da, khiến da trông láng lẩy hơn. Dùng đều mỗi ngày, thuốc làm mờ những vết nhăn xấu xí, những vết nám vô duyên lỗ rỗ trên da. Da cũng trông bớt bủng vàng khi dùng đều thuốc có chất tretinoin mỗi ngày. Tiếc thay, những thành quả đạt được bởi chất thuốc tretinoin sẽ tan theo mây khói nếu ta ngưng dùng nó. Thuốc có thể tạo phản ứng phụ ở chỗ thoa thuốc làm da ngứa, khô, đỏ, nhưng những phản ứng bất lợi này sẽ bớt dần sau nhiều tuần. Bạn có thể dùng những lotion có tính chất giữ cho da khỏi khô (moisturizer) ở những chỗ da ngứa, khô, đỏ để đỡ khó chịu trong lúc chờ các phản ứng gây do thuốc thoa từ từ thuyên giảm.
Thực, đời khó vẹn toàn. Ánh sáng mặt trời rất cần cho sự sống, lại là kẻ thù của làn da. Tránh được ánh nắng càng nhiều càng tốt, sẽ giữ được làn da mịn màng, tươi mát lâu hơn, kéo dài nét tươi trẻ.


BS Nguyễn Văn Đức 03 May 2003