Một thập niên đầy biến động

Nhận định của John F. Kavanaugh


Nhìn lại 10 năm đầu của thế kỷ 21, tạp chí Time gọi đó là “thập niên đến từ địa ngục”. Chúng tôi sẽ không đi quá xa như thế, nhưng quả đã thấy dấu hiệu một sự xói mòn niềm tin, không chỉ vào các định chế, nhưng có lẽ còn vào chính con người chúng ta. Thoáng nhìn lại mỗi năm, chúng tôi thấy không bị lung lạc nhiều vì những tin tức hàng đầu mà bằng những báo hiệu về cơ hội và đe dọa cho thế kỷ mới này.

Năm 2000 được đánh dấu bằng sự trì hoãn tuyên bố kết quả cuộc bầu cử Tổng thống George W. Bush sau khi có sự can thiệp của Tối cao Pháp viện. Cuộc chuyển quyền êm thắm bất chấp những xáo trộn trong cuộc bầu cử chứng tỏ một lần nữa cho thấy nền dân chủ quả được việc. Tuy nhiên đó cũng được coi như dấu hiệu sự mất niềm tin đang gia tăng vào hệ thống chính trị mà chúng ta đang dựa vào.

Những thảm cảnh tàn ác xảy ra vào tháng 9 năm 2001 không chỉ là khởi đầu của một trận chiến khủng bố, mà cũng còn đánh dấu sự khởi đầu của cảm giác sợ hãi tràn lan khắp cả nước. Cuộc tấn công vào những biểu tượng của hai điều rất gần cận với căn tính quốc gia chúng ta – đó là tài nguyên phong phú và quyền lực mạnh mẽ -- phơi trần chúng ta rơi vào một tình trạng dễ bị tổn thương, dễ bị tấn công, mỗi năm mỗi tăng khi mà tài nguyên và quyền lực của chúng ta không cung ứng được sự an toàn mà ta vẫn tưởng chúng bảo đảm được.

Năm 2002 phô bày tầm mức rộng rãi về tai tiếng trong Giáo hội Công giáo. Vụ tai tiếng các linh mục lạm dụng tình dục và việc che giấu của một số giám mục tiếp tục ám ảnh suốt cả thập niên với những vụ kiện tụng, những món tiền chi trả hàng triệu đôla trong các vụ đền bồi dàn xếp, và sự ra đi của nhiều thành phần giáo dân bị thương tổn do ý thức về sự phản bội và giận dữ gây ra do hàng giáo phẩm. Chúng ta vẫn còn đang đối mặt với một sự chọn lựa thật nản lòng. Cần hạn chế hay phải cải tổ?

Năm 2003, Hoa kỳ, sau khi đã nhận Taliban là đối thủ vào năm trước, đã xâm chiếm Iraq. Việc lật đổ Saddam Hussein và rêu rao thắng lợi nhỏ nhoi sẽ làm tốn phí hàng ngàn tỷ đôla. Cái giá khủng khiếp phải trả về sinh mạng và chân tay của binh sĩ Mỹ, của thường dân Iraq, còn đè nặng hơn trên vai chúng ta nếu chúng ta đã không mở ra con đường dẫn đến hoà bình trong vùng Vịnh Ba tư mà dẫn đến một cuộc chiến kéo dài trăm năm.

Những năm 2004, 2005 và 2006, tuy đánh dấu bằng các hình ảnh tra tấn tại nhà tù Abu Ghraib, hoặc những cuộc khủng bố tại Madrid và London, nhưng chúng đã liên kết chặt chẽ với nhau như là bằng chứng cho sự bất lực của chúng ta trước những điều ác lớn lao về thể lý và luân lý. Một cơn sóng thần giết hại 200 ngàn người trong chốc lát. Một trận cuồng phong phá hủy đi cả một đô thị lớn ở Mỹ. Những kẻ ác ôn sát hại 200 ngàn người ở Darfur.

Vào tháng 11 năm 2007, tạp chí Science and Cell tiết lộ rằng các nhà nghiên cứu ở Nhật bản và Wisconsin đã thành công trong việc lấy được tế bào gốc đa năng từ tế bào da người lớn. Tuy nhiều người vẫn còn nghĩ đến các bào thai khi họ nghe nói về tế bào gốc, nhưng tiến trình mới này đưa ra một sự khai thông đầy hứa hẹn cho nền y học tái tạo. Bản đồ về gene của con người hồi đầu thập niên đã mở ra những con đường dẫn đến việc chữa trị tật bệnh cho con người mà trước đây chưa ai biết tới. Nó cũng còn nâng cao lãnh vực vận dụng thuộc di truyền, tăng tiến và biến cải các loài.

Năm 2008 là năm sụp đổ tài chánh. Tình trạng bất bình của công chúng trước đó do sự thiếu đạo đức của Enron và công ty kế toán của nó là Arthur Andersen, đã làm bùng nổ ra một cuộc động đất toàn diện. Một niềm tin gần như giáo điều vào thị trường và sự tin cậy mù quáng vào các nhà tư bản tài chánh đã bị tan biến trong cả thập niên khi mà các cổ phiếu sụt giá 25%, lợi tức của gia đình trung lưu giảm xuống, hàng triệu công việc biến mất, và những công ty lớn lao phải phá sản.

Vào cuối năm 2009, Amazon báo cáo rằng, trong mùa lễ Giáng sinh, đây là lần đầu tiên, những cuốn sách điện tử trên máy Kindle của họ đã bán vượt quá số sách in trên giấy. Ray Kurzweil, một người cuồng tín máy điện toán và có óc sáng tạo -- người vẫn nghĩ rằng vào giữa thế kỷ này trí thông minh nhân tạo sẽ vượt thắng trí thông minh bẩm sinh của con người -- cũng đã tiết lộ một chương trình đọc sách điện tử (e-reader) trên các máy điện toán cá nhân, trên iPod Touch và iPhone. Sự lớn mạnh, tăng theo cấp số mũ trong kỹ thuật điện toán, hướng tới một cuộc cách mạng trong ngành báo chí, y học, chính trị, truyền thông và chính cuộc sống này. Trong lúc hầu hết mọi người chúng ta mừng vì cuộc đổi thay, những nhà phê bình như Lee Siegel trong cuốn Against the Machine, cảnh báo rằng chúng ta đã bắt đầu trở thành một quần chúng điện tử, bị tước đoạt mất bản chất con người và cả cuộc sống nội tâm.

Chẳng biết Siegel đúng hay sai, nhưng nỗi lo âu của ông về chuyện mất bản tính con người, dường như đối với chúng tôi là chuyện có căn cứ xác đáng. Có lẽ, chính cái lầm lỗi và sa ngã trong vườn địa đàng Eden đã trở thành sự chấp nhận hay chối bỏ tính mỏng dòn của chúng ta như chỉ là những con người. Ngày nay, nguy cơ còn cao hơn nhiều. Lòng mong mỏi không được kiềm chế của con người muốn kiểm soát, dù trong địa hạt chính trị, tiền bạc, quyền lực tôn giáo hay khống chế thiên nhiên, làm cho mỗi cơ hội mới lại trở thành một cám dỗ mới đầy nguy cơ lừa lọc.

Nguồn: John F. Kavanaugh, S.J./Tuần báo America, John F. Kavanaugh là giáo sư triết học tại Đại học St. Louis ở St. Louis, Mo.

Phụng Nghi