Hình ảnh những cô gái thướt tha trong tà áo dài duyên dáng từ lâu đã trở thành biểu tượng của Việt Nam. Tuy nhiên, nhìn lại quá trình phát triển lịch sử trang phục dân tộc, Việt Nam không chỉ có áo dài mà còn có áo yếm - thứ trang phục không thể thiếu của ngư?i con gái xưa.

Xưa kia áo yếm thư?ng chỉ được g?i với cái tên nôm na là cái yếm, đó là thứ trang phục đã có từ bao đ?i nay và vẫn còn giữ được cho đến ngày hôm nay. Không chỉ vào chốn cung đình với các mệnh phụ công nương, cái yếm còn ra ruộng đồng "dầm mưa dãi nắng" với ngư?i nông dân, và cùng với chiếc áo tứ thân, cái yếm theo chị em đến với hội đình đám, góp phần tạo nên bộ "quốc phục" của quý bà th?i xưa.

Cái yếm xuất hiện trong cuộc sống của ngư?i dân Việt Nam từ lâu nhưng mãi tới đ?i nhà Lý cái yếm mới "định hình" v? cơ bản. Theo dòng lịch sử, cái yếm không ngừng biến đổi, nâng cao tính thẩm mỹ qua những lần cải tiến. Tuy nhiên, "cuộc cách mạng" của cái yếm chỉ xảy ra vào đầu thế kỷ này khi cái quần kiểu Tây và cái váy đầm xoè xâm nhập vào Việt Nam. Ở thế kỷ 17, cái yếm vẫn chưa có sự thay đổi lớn lao v? hình thức. Thế kỷ 19, cái yếm có hình vuông vắt chéo trước ngực, góc trên khoét lỗ làm cổ, hai đầu của lỗ, đính hai mẩu dây để cột ra sau gáy. Nếu cổ tròn g?i là yếm cổ xây, cổ nh?n đầu hình chữ V g?i là yếm cổ xẻ, đít chữ V mà sẻ sâu xuống g?i là yếm cổ cánh nhạn.

Bước sang thế kỷ 20, áo yếm càng được sử dụng phổ biến với nhi?u kiểu dáng và mẫu mã phong phú. Dành cho ngư?i lao động có yếm màu nâu dệt bằng vải thô. Ngư?i lớn tuổi mặc yếm màu thẫm. Con gái nhà gia giáo mặc yếm nhi?u màu, trang nhã và kín đáo. Loại yếm "ỡm ?", màu sặc sỡ, cổ cắm sâu trễ quá b? ngực, "thách thức", chỉ dân "tr?i ơi" dạng Thị Mầu mới mặc. Th?i kỳ "cách tân" này, cổ yếm thư?ng được "dằn" thêm ba đư?ng chỉ để "bảo hiểm" hoặc may vi?n lằn vải, thêu hoa cặp theo đư?ng biên cổ.

Một loại yếm hay được các cô gái sử dụng nữa là "yếm đeo bùa". G?i là yếm đeo bùa bởi ngư?i mặc chúng thư?ng để xạ hương vào trong túi vải nh? đeo cạnh yếm, đó chính là thứ vũ khí vô cùng lợi hại của các cô gái th?i xưa... Không chỉ vậy, chiếc yếm còn làm nên những câu chuyện tình yêu vô cùng độc đáo. Xưa, các cô gái khi hẹn hò ngư?i mình yêu thư?ng "ém" một miếng trầu trong chiếc yếm của mình, dân gian g?i đó là "khẩu trầu dải yếm". Có lẽ không có thứ trầu nào "linh thiêng" hơn loại trầu dải yếm này.

?ể trở thành "quốc phục" của quý bà quý cô trước khi chiếc áo dài ra đ?i, đi kèm với cái yếm là chiếc áo cánh khoác ngoài không cài cúc. Khi ra ngoài bên ngoài chiếc yếm phải có thêm chiếc áo dài, chiếc váy lưỡi trai bằng lĩnh, dải lụa đào hoặc màu mỡ gà thắt ngang lưng, cái xà tích bạc lủng lẳng, bộ "độ ngh?" ăn trầu bên phía cạnh sư?n, chân mang dép. Chưa hết, phục trang ra đư?ng còn phải kể đến là hai chiếc khăn đội đầu: khăn nhiễu (quấn bên trong) và khăn m? quạ (trùm bên ngoài). Nếu đúng dịp hội hè đình đám các cô gái thư?ng trang bị thêm cho mình chiếc nón quai thao, và tóc thì vấn cao cài lược.

Suốt chi?u dài lịch sử, cái yếm đã đi vào "giấc mơ" của biết bao thế hệ mày râu. "Tr?i mưa lấy yếm mà che - Có anh đứng gác còn e nỗi gì ?". ?áp lại, các nàng cũng chẳng vừa: "Ước gì sông hẹp tày gang - Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi".

Cái yếm là thứ trang phục vừa kín đáo, vừa... ỡm ? một cách nghệ thuật, độc đáo của Việt Nam. Chả thế mà Thị Mầu nói với chàng nô:" Gió xuân tốc dải yếm đào - Anh trông thấy oản sao không vào thắp hương !".