Bệnh Đau Khủy Tay " Tennis Elbow "

::Nguyễn Khắc Đoan, Bác Sĩ :::

Kỳ này, mời quí độc giả đọc bài viết của BS. Nguyễn Khắc Đoan, chuyên khoa Orthopedics (ngành chữa và giải phẫu xương cùng các cơ quan vận động liên hệ), về một vấn đề rất hay xảy ra.
BS. Nguyễn Văn Đức

Bệnh đau khuỷu tay "tennis elbow" ("khuỷu tay người chơi tennis") hay xảy ra, và nhiều khi không dễ chữa. Ta thấy đau và ngứa ở chỗ mấu xương nhô ra, phía mé ngoài khuỷu tay (lateral epicondyle: khi co khuỷu tay, ta sờ thấy mấu xương này dễ dàng).
Tên của căn bệnh khiến chúng ta nghĩ chỉ người thích chơi tennis mới hay bị, nhưng thực ra, nó thường xuất hiện ở những người ít chơi thể thao, làm các công việc bàn tay phải thi hành những động tác lập đi lập lại (repetitive tasks), nhất là cứ phải gập cổ tay mặt lưng (extension of the wrist) hoặc xoay tròn cẳng tay (rotation of the forearm).
Bệnh kéo dài ít ra cũng vài tháng, và một số vị sẽ cần đến giải phẫu, mới hết bị cái đau làm phiền. Tính chung, số tiền bỏ ra để chữa chạy cho căn bệnh, cũng như thời gian những người bệnh nghỉ việc vì bị đau không phải là ít.

Nguyên nhân

Chỗ mấu xương nhô ra phía mé ngoài của khuỷu tay, là nơi đầu của bắp thịt có tên "Extensor carpi radialis brevis" (ECRB) bám vào. Bắp thịt này quan trọng, giúp chúng ta sử dụng bàn tay và các ngón tay. Nó giữ chắc khớp khuỷu tay trong một vị thế cân bằng để bàn tay và các ngón tay ta hoạt động hữu hiệu.
Ở người chơi tennis hoặc người phụ trách các công việc khiến bàn tay làm những động tác lập đi lập lại, bắp thịt ECRB lúc nào cũng căng thẳng và sẵn sàng trong tư thế làm việc. Lâu ngày chày tháng, dù khỏe mấy, song cứ phải làm việc nặng hoài, bắp thịt này cũng đâm mỏi mệt. Thêm vào đấy, khi làm việc nhiều quá, chúng ta tất sẽ có ít đi thì giờ nghỉ ngơi để lại sức. Bắp thịt cũng vậy. Lâu dần, bắp thịt ECRB bị tổn thương, rách ở chỗ đầu gắn vào mấu xương nhô ra vùng khuỷu tay, tạo ra bệnh "tennis elbow" gây đau.
Khi bắp thịt ECRB tổn thương và rách như vậy, một vòng lẩn quẩn sẽ bắt đầu: bắp thịt hay bị căng, khó thư dãn (relaxation) hơn, khiến chỗ rách lại càng khó lành. Ở một số người, chỗ bắp thịt ECRB đã rách không lành lại được, khiến triệu chứng kéo dài và khó chữa, cần đến giải phẫu.

Triệu chứng

Khi bị "tennis elbow" (dù chẳng bao giờ biết cây vợt tennis hình dạng ra sao), ta thấy đau và ngứa mé phía ngoài của khuỷu tay (còn gọi "cùi chỏ"). Cái đau đôi khi chạy lên vai hoặc lan xuống cổ tay. Có người bị đau như dao cắt, cầm bút viết chút đỉnh cũng đau, rất khó chịu. Nghỉ ngơi thì còn đỡ, song mỗi lần làm những công việc phải dùng đến bàn tay lại thấy đau nữa. Xoa bóp vùng đau đem lại chút dễ chịu tạm thời, "uống thuốc chống viêm không có chất steroid" (như Advil, Motrin, Naprosyn, ...) cũng giúp ít thôi.
Đau kéo dài từ vài tháng đến nửa năm. Có vị đau lâu hơn, công ăn việc làm bị ảnh hưởng, phải tạm thời nghỉ hoặc thay đổi việc làm. Một ít vị cứ đau hoài, hơn cả năm, cần đến cách chữa bằng giải phẫu. Cũng may, giải phẫu trong trường hợp này thường cho kết quả tốt.

Chữa trị

Sự chữa trị khởi đầu với thuốc uống giảm đau, và đắp nước nóng để giúp bắp thịt ECRB thư dãn (relax), mềm lại.
Những cách chữa khác: dùng siêu âm (ultrasound), hoặc kích thích điện (electrical stimulation), trong lúc thoa kem có chứa chất steroid lên vùng bị đau. Những cách chữa trên nhắm mục đích giúp người bệnh bớt đau, đồng thời đem máu đến vùng bắp thịt đang tổn thương nhiều hơn, giúp vùng này chóng lành. Cùng lúc với sự trị liệu, người bệnh được khuyên nên tìm cách thay đổi công việc hàng ngày, tránh bớt những động tác gây đau.
Một cách chữa khác nữa hay được dùng là chích thuốc có chất steroid vào chỗ đau. Cách chữa này có thể làm bớt đau tạm thời, hoặc khiến căn bệnh khỏi hẳn ở một số người. Song chúng ta không nên lạm dụng cách chữa này quá lắm, vì chất steroid có đặc tính khiến chỗ bắp thịt đã rách lâu lành hơn. (Thời buổi này, thuốc chích steroid hay bị lạm dụng, đau đâu chích đấy).
Có bác sĩ bất động (immobilize) khớp cổ tay, giúp bắp thịt ECRB nghỉ ngơi, không phải hoạt động. Sự chữa trị này chỉ nên dùng trong một thời gian ngắn, vì có thể đưa đến những hậu quả không tốt nếu kéo dài.
Nhiều người đau kệ nó đau, không đi khám bác sĩ, dần dần rồi cũng hết đau, mặc dầu cái đau nó kéo dài hơn, ở chơi lâu hơn. Ngược lại, một số ít 5%) không may bị nặng và đau lâu hơn một năm, ăn không non ngủ không ngon, việc làm cũng bị ảnh hưởng. Trường hợp này cần đến giải phẫu, và giải phẫu thường rất hiệu quả, đem trả niềm yêu đời lại cho người bệnh. Bác sĩ chuyên khoa chữa và giải phẫu xương (orthopedist) sẽ cắt đi chỗ bắp thịt hư hoại không lành, đồng thời tạo những lỗ nhỏ ở xương nơi bắp thịt bám vào, đưa máu lưu thông đến những vùng bắp thịt còn tốt, giúp chúng lành lại. Hầu hết người được giải phẫu hài lòng với cách mổ này.

Phòng ngừa

Phòng bệnh vẫn hơn chữa bệnh.
Chúng ta đã biết cơ chế gây bệnh "tennis elbow" là do bắp thịt ECRB phải làm việc quá sức (overwork), ít thì giờ nghỉ ngơi, lại không đủ máu đến nuôi (insufficient circulation), nên lâu dần bị tổn thương hư hoại.
Nói theo triết lý trong truyện kiếm hiệp Kim Dung, mọi việc đều uyển chuyển lúc "động" lúc "tĩnh". "Động" hoài không tốt, làm việc nhiều, ngơi nghỉ ít không xong. Bắt bắp thịt ECRB lúc nào cũng sẵn sàng trong tư thế "động", có ngày nó sẽ đình công.
Vậy những vị chơi tennis, hoặc làm nhiều những công việc khiến bàn tay và các ngón tay phải thi hành đi thi hành lại một động tác, nên để ý đến bắp thịt ECRB, "tĩnh" một chút, cho nó có thì giờ nghỉ ngơi, để máu có dịp đến nuôi nó cho đủ, giúp nó khỏi bị tổn thương. Sẽ tốt lắm, nếu ta luôn thay đổi vị trí ngồi làm việc, và tìm cách biến đổi động tác phải lập đi lập lại của tay (modify repetitive tasks), vì làm vậy, bắp thịt ECRB sẽ có dịp thư dãn (relax), nghỉ ngơi.
Nói tóm lại, như mọi sự trên đời, thân thể chúng ta cũng theo luật thiên nhiên, có làm, phải có nghỉ. (Còn bụng đói, mà cứ theo Việt cộng xúi dại, thi đua kiểu anh hùng lao động, một là hoang tưởng, hai là dại dột, cắm cổ làm cho chúng hưởng). Bắp thịt ECRB giống như những người con ghẻ trong gia đình, chẳng may lại xấu xí, tướng mạo trông không sang. Cha, mẹ ghẻ thì không thương, anh em không cùng cha cùng mẹ càng không ưa. Những người con ghẻ này bị bắt làm việc nhiều, song không được cho nghỉ ngơi, ăn uống đầy đủ. Bắp thịt ECRB giống vậy, chúng ta thường không để ý, bắt chúng làm việc nhiều quá. Nên chúng dễ bị bệnh, tạo ra chứng bệnh nổi tiếng "tennis elbow".