Mù mờ



Buổi sáng nọ tôi thấy mắt mờ hẳn đi, mắt trái mỏi nhừ, nhìn gì cũng mù mờ, giống như trời sương mù giầy đặc. Tự trấn an có lẽ sáng nay sương nhiều nên trời âm u, không rõ. Đợi mãi đến trưa trời vẫn thế. Hẳn phải có điều chi khác lạ. Đúng thế tôi không ngờ một gân máu nhỏ xíu trong mắt bị bể. Không cần mất nhiều giờ bác sĩ mắt quả quyết như thế. Từ sáng đến giờ tôi bình tĩnh lạ thường nhưng khi nghe bác sĩ quả quyết tôi đâm hoảng, cho là bác sĩ chuẩn đoán sai. Để xác định hư thực bác sĩ đã chụp hình con ngươi và quả quyết là mắt có vấn đề lớn. Hỏi đi, hỏi lại hai ba lần để định tâm giúp nghe chính xác hơn. Không còn phải nghi ngờ nữa. Bác sĩ giải thích cặn kẽ, mạch lạc cho biết. Một gân máu trong mắt bị bể, máu đọng lại trong đó làm con ngươi tê liệt không nhìn được. Hình chụp xác định rõ.

Vấn đề kế tiếp hỏi việc chữa trị.

Được hay không chưa dám quyết. Chắc chắn là con mắt sẽ không thể nào được như cũ.

Lúc đi thì mắt sáng, mắt mờ, lúc về thì mắt sáng, mắt mù vì mắt kia bị miếng bông trắng che hẳn không điều tiết được nữa. Những ngày tháng kế đó tôi trở thành người một mắt. Tư tưởng mù ám ảnh trong đầu. Nó xuất hiện như bóng ma dại, khi ẩn khi hiện, khi rõ ràng, khi lờ mờ nhưng nó nằm trong đầu không sao quên được.

Coi đời bằng một con mắt

Từ ngày đó tôi coi đời bằng một con mắt. Lúc đầu thấy khổ sở vô cùng, phiền hà quá, khi còn đủ hai mắt chẳng khi nào tôi nghĩ đến một ngày kia tôi nửa mù, nửa mở. Sự thật ấy đang rành rành, tối ngày cái mù lẩn vẩn trong đầu, nghĩ đi nghĩ lại, ghiền gẫm cái mù. Càng nghĩ đến tinh thần càng xuống thấp, lắm lúc muốn xuôi tay, tinh thần làm việc biến mất nhường chỗ cho chán nản, buồn phiền gặm nhấm tâm hồn. Tôi thường dùng hình ảnh của những anh mù để tự an ủi mình. Bây giờ mới rõ có thì không quí đến khi mất mới thấy tiếc. Dù chưa mất hẳn nhưng có tìm lại được hay không chưa dám quyết.

Than thở lắm cũng vậy, tự trách mình cũng thế, hoàn cảnh không thay đổi được. Chính tôi tự an ủi vẫn còn cơ hội. Bác sĩ nói vẫn còn hy vọng, có thể chữa trị được. Họ chưa bó tay sao mình không tự chủ mà đầu hàng, chán đời, yếm thế sớm vậy. Lí luận thì như thế; thực tế đâu có vậy cho. Mỗi khi có việc lại thấy cái phiền não không đâu xa, ngay trước mắt. Ít khi nào tôi để ý người ta cần con mắt đến như thế. Bây giờ mù mờ thấy con mắt là đèn soi cho chúng ta. Suốt ngày hầu như hễ mở mắt là cần đến mắt và ngay cả khi ngủ cũng cần đến mắt. Bởi vì dùng thường quá nên quên tầm quan trọng của mắt đến khi mắt yếu mới thấy mắt quan trọng, cần thiết.

Đành chấp nhận hoàn cảnh làm việc trong tình trạng mù sương, lúc nào cũng lù mù. Trời hơi tối một chút càng mù hơn và tối đến khỏi phải đọc sách, có muốn cũng không nhìn thấy. Coi Tivi còn chán hơn. Cái ánh sáng phản chiếu của màn ảnh làm cho mắt mỏi đến độ đâm nhức vì các bắp thịt trong mắt phải điều tiết quá độ. Coi không rõ. Từ đó tôi ghiền nhạc, thích nghe nhạc vì không ảnh hưởng đến mắt, hơn nữa tâm hồn bớt căng thẳng.

Ngày gởi các dụng cụ phụng tự đi đánh bóng tôi vẫn nhìn rõ những chén bạc bị mòn, lớp vàng tráng phía trong bạc phếch để lộ lớp bạc bị rượu mạnh ăn mòn biến thành màu xám. Hai ba tháng sau cáng dụng cụ phụng tự mới về vì gởi vào cao điểm mùa Phục Sinh công việc bề bộn, thợ làm không hết việc, trong khi đó vài thợ nghỉ phép sớm về quê thăm gia đình. Cùng lúc ông chủ bận việc đi xa mất mấy ngày nên chủ ra khỏi nhà gà mọc đuôi tôm. Công việc đình trệ. Nếu mắt mũi tốt lành chắc tôi cũng bồn chồn chờ ngày nhìn lại các dụng cụ phụng tự mới vì tôi có phần trong việc quyên góp làm bóng chúng. Lúc này con mắt gom hết mọi quan tâm. Khi dụng cụ phụng tự đem về người không ngớt lời khen đẹp. Kẻ khen bóng láng, mỹ thuật. Kẻ trầm trồ kĩ thuật tráng đồng, nạm bạc. Kẻ chắt lưỡi ca ngợi tài khéo, sắc sảo của các nét điêu khắc. Kẻ chỉ trỏ hình mặt nhật rõ thế mà trước đây không nhìn thấy thấy. Hình thánh giá nổi bật ngay nhà tạm ngồi xa cũng nhìn rõ. Các nét khắc, trạm trổ rõ nét, sắc bén tinh xảo khôn lường. Hình con bồ câu đậu trên chén thánh đẹp tuyệt vời, sáng rực rỡ. Tôi cũng có mặt lúc các dụng cụ phụng tự mang về, quan sát cẩn thận, lặng câm không đưa ý kiến vì nhìn không rõ, chén thánh cũng lờ mờ, mặt nhật vẫn như xưa, nhà tạm chẳng có gì thay đổi. Lúc còn sáng mắt hình ảnh lờ mờ do dùng lâu, do mòn và dơ. Sau ngày đánh bóng, tráng thêm bạc, mạ thêm vàng, chỗ trũng lấp cho đầy, hố sâu bạt cho phẳng, góc cạnh lau cho sáng thì mắt lại bị thương không nhìn rõ, nhìn gì cũng lờ mờ.

Con vẹt

Trước đây cái tăm tối đến từ bên ngoài, bây giờ cái tăm tối đến từ bên trong. Cố gắng đến đâu cũng không thể rõ hơn. Nhìn đến mỏi con mắt cũng thế. Nhìn không rõ nên ráng nhớ lời khen, ca ngợi của mọi người để tiếp tục câu chuyện khi có người đề cập đến. Những lời khen tôi có được về dụng cụ thờ phượng đều là những nhận xét của người khác. Tôi lập lại những giọng điệu đó, lời khen đó mà không ai thắc mắc tôi nhìn thấy hay chỉ nghe thấy rồi làm con vẹt lập lại điều tai nghe.

Chẳng bao giờ tôi đặt vấn đề những người nhìn các vật dụng kia chính xác đến mức nào. Họ quan sát đúng sai ra sao, tỉ mỉ hay cẩu thả khen thành tâm hay khen lấy lòng người khác. Tất cả những chi tiết đó tôi hoàn toàn không đặt vấn đề. Tai nghe họ khen, óc ráng nhớ lấy rồi lập lại các lời đó như của chính mình. Ngạc nhiên hơn nữa là các lời khen đều chú trọng đến một khía cạnh nào đó của vấn đền. Lời nhận xét thường chú trọng đến một phần mà không chú trọng đến toàn phần. Con người quan sát sự việc rất phiếm diện, thường là để ý đến một khía cạnh đơn độc, một phần, mà không quan sát toàn phần, toàn cảnh. Có lẽ đây là nguyên nhân chính gây nên ý kiến, nhận định khác nhau khi cần phải bàn thảo, xem xét, nhận định vấn đề chung của cộng đoàn. Mỗi người nhìn sự việc một khía cạnh, đưa ra ý kiến cũng chỉ một khía cạnh nhưng họ không nhaận ra điều đó. Nếu có bất đồng ý kiến cũng tại nhìn sự việc phiếm diện, thiếu toàn diện.

Đèn soi

Mắt là đèn soi mà đèn tối soi sao cho sáng tỏ. Lúc vắng người tôi âm thầm dùng đèn pin rọi vào những vật dụng phụng tự nhưng vẫn không nhìn rõ hơn là bao. Tay sờ cảm được đường cong, nét vẽ nhưng dùng mắt đành chịu.

Tôi liên tưởng đến câu nói mắt đức tin là đèn soi cho tâm hồn. Đã từ lâu tôi không đọc sách đạo, không suy gẫm lời Chúa, xa dời thánh kinh. Cuốn kinh thánh có lẽ vẫn còn trong tủ phía đầu giường. Chỉ cần với tay là cầm được. Cuốn sách nặng kí hơn vì bụi, lâu rồi chưa ai đụng đến. Có lẽ sách mất rồi cũng nên. Tâm hồn tôi u tối như chân đèn cầy bạc đóng bụi, bạc phếch như chén đồng mạ vàng. Tâm hồn tôi từ lâu không được đánh bóng, không lau chùi, phủi sạch bụi. Tôi vẫn đến nhà thờ, vẫn đi lễ như mọi người, cũng đi đủ các lễ Chúa Nhật và xong lễ cũng ra về, tâm hồn thảnh thơi vì đã làm tròn nghĩa vụ. Con mắt thể xác đang mù giúp tôi phản tỉnh, nhận ra con mắt đức tin của tôi cũng chung cùng hoàn cảnh, cũng mù. Từ lâu tôi vẫn nhìn Chúa bằng con mắt nửa mù, nửa sáng. Tôi giữ đạo mù mờ. Hiểu đạo mù mờ và yêu Chúa cũng mù mờ. Cái kinh nghiệm mù mờ thể lí đưa đến nhận định cách giữ đạo mù mờ tâm linh. Nhận xét này có vẻ đúng vì tôi rất mù mờ về Chúa, mù mờ về các bí tích, mù mờ vể các nghi thức trong đạo. Nói rõ ra mù mờ về đức tin, về nghi thức phụng vụ, nghi thức an táng. Không tin chỉ cần làm một trắc nghiệm đỏ đủ biết. Chỉ cần bạn ngồi xuống lấy giấy bút viết ra thứ tự từ đầu thánh lễ đến cuối thánh lễ bạn sẽ biết rõ về mình. Nếu bạn làm được điều đó là bạn khá thành thạo về thứ tự trong thánh lễ.

Vẹt tâm lí

Tôi là con vẹt đời. Rất nhiều lần bạn tôi nói người đó tốt nên gặp cơ hội tôi khen người đó tốt. Trường hợp bạn tôi nói anh ta là dân ghiền rượu tôi tin người đó ghiện rượu. Người đó có ghiền hay không đâu cần kiểm chứng, dò hỏi. Người đó ghiện rượu vì bạn tôi xác quyết thế. Nhận xét tốt xấu về một người ít nhiều ảnh hưởng bởi nhận xét của thân hữu. Từ tin bạn tôi tin luôn nhận xét và quan sát của bạn. Tin sao nói vậy. Thực tế đúng sai không kiểm chứng. Bạn tôi nói người đó tốt nên người đó phải tốt. Thực tế người đó tốt xấu ra sao tôi không rõ nhưng ít nhất có người nhận xét là người đó tốt nên tôi tin là người đó tốt. Một cách nào đó nhận xét, phê bình của tôi về sự vật, về người khác không phải do chính tôi nhận xét mà chính là cóp nhặt của người nào đó. Nhận xét như thế là nhận xét mù mờ về một người. Vì mù mờ nên mới có tình trạng nhẹ thì cãi vã, từ bạn, nặng thì tranh trụng trước toà cho rõ. Tất nhiên không phải tất cả nhận xét của bạn về ai đó đều sai cả. Có nhiều phần đúng và cũng lắm phần sai vì thế hình ảnh của ai đó trong bạn là hình ảnh nửa thật nửa giả, nửa đúng nửa sai về một con người. Khi quan sát ai cũng có khả năng quan sát đúng và ai cũng không ít thì nhiều cũng có những chủ quan trong nhận xét nên tính chủ quan làm ta nhận xét sai lầm. Nhận xét sai lầm do chủ quan mà chủ quan thì không sửa được vì nó gần như con ngươi trong mắt ta nên ít khi biết mình chủ quan. Chỉ khi nào sai rành rành ra đó lúc đó mới biết là đã chủ quan trong nhận xét và chỉ chấp nhận chủ quan trong trường hợp đó mà thôi.

Con Vẹt Thánh

Con mắt đức tin không được lau chùi, thanh tẩy nhìn Chúa mù mờ. Bởi nhìn Chúa không rõ tôi vay mượn niềm tin. Tôi đặt tin tưởng vào một vài thân hữu. Họ nhìn Chúa theo cách của họ tôi nghe được và rêu rao về Chúa theo cái nhìn của thân hữu, cái nhìn của người tôi tin tưởng. Chúa có thực sự như thế không tôi nào rõ vì mắt tâm hồn tôi mờ rồi, bụi đóng, màn che và đôi khi một tiểu mạch nào đó vỡ tan tành mà không bác sĩ mắt tâm linh nào chỉ cho. Thực ra tôi cũng không quan tâm lắm, dù có bác sĩ tâm linh chuyên trị về mắt tôi cũng chả cần.

Nếu ai đó nói về Chúa không hợp với điều tôi nhận xét thì tôi tranh cãi, cho họ sai tôi đúng. Tôi đúng vì tôi nhìn thấy thế. Không cần kiểm chứng bởi vì chính mắt tôi nhìn thấy thế.

Chúa tôi tin thờ không do lời Chúa mang lại mà hình ảnh vể Chúa của người bạn tôi sáng tạo ra, cứ thế tôi vững dạ tin theo, tôn thờ. Tôi sẵn sàng rao giảng về Chúa cho người khác tin theo hình ảnh đó, sẵn sàng bảo vệ Danh Chúa và nếu phải cãi nhau, bất bình, ăn thua đủ với nhau vì Danh Chúa tôi sẽ không bỏ qua. Đụng đến đức tin thì tôi không nhịn, không tha. Đức tin đó có đúng với giáo lí Chúa dậy hay chỉ là những điều người khác truyền đạt tôi không rõ. Vì thế khi gặp Chúa tôi không nhận ra Ngài. Khi Ngài cắt nghĩa tôi không tin, Ngài rao giảng tôi chống đối vì những lời này chói tai quá.

Con vẹt thánh sẽ chết trong cái mù mờ của chính tâm hồn nó. Bao lâu nó còn hình ảnh Chúa trong đầu do lời người khác truyền đạt thì nó còn sống đời con vẹt. Nó thực sự lột xác khi chính bản thân nó nghiên cứu lời Chúa sống thực thi tinh thần bác ái, vị tha. Nó lột xác khi nó bỏ được cái chủ quan trong nhận xét, học hỏi về Chúa. Nó lột xác khi nó biết chấp nhận hướng dẫn của Giáo Hội. Nó chỉ là người khôn xây nhà trên đá khi biết nghe lời Chúa và đem ra thực hành.

Lm Vũ đình Tường