Con Đường Nhỏ của Một Vị Thánh Lớn:
Tê-rê-xa Giêsu Hài Đồng (1873-1897)

Thánh Tê-rê-xa thành Li-di-ơ (Lisieux) hay thánh Tê-rê-xa Giêsu Hài Đồng thường được gọi là thánh Tê-rê-xa Nhỏ. Gọi như thế trước hết là để phân biệt với thánh Tê-rê-xa thành A-vi-la (với tên dòng là Tê-rê-xa Giêsu), vị thánh cải tổ dòng Cát-minh hồi thế kỷ 15, mà đôi khi còn có tên là thánh Tê-rê-xa Cả. Và gọi như thế chắc chắn cũng làm hài lòng ngài lắm vì khi sinh thời ngài luôn luôn coi mình là "nhỏ bé", tự ví mình như "bông hoa nhỏ" khiêm tốn giữa đám hoa đồng cỏ nội. Nhưng chúng ta nên biết rằng rất sớm, ngay khi còn là một thiếu nữ ở trong gia đình, Tê-rê-xa đã muốn làm thánh và không phải "làm thánh nửa vời" nhưng làm một vị "đại thánh" (trích nguyên văn lời của ngài). Và quả thực, chẳng bao lâu sau khi người nữ tu trẻ tuổi này qua đời -ngài chết lúc 24 tuổi, chỉ 9 năm sau khi vào dòng Cát-minh--tiếng tăm của ngài đã vang lừng khắp Giáo Hội và ngài đã dấy lên một phong trào rầm rộ những người đi theo "con đường thơ ấu thiêng liêng" của ngài,--đó là một trong những "trường tu đức" (linh đạo) quan trọng nhất của Giáo Hội thời hiện đại.

Tê-rê-xa Hài Đồng Giêsu đã được phong thánh năm 1925, tức 28 năm sau khi từ trần (thời đó coi là mau lắm), được chọn làm bổn mạng các xứ truyền giáo cùng với thánh Phan-xi-cô Xa-vi-ê năm 1927 và được Đức Giáo Hoàng Gio-an Phao-lô II nâng lên hàng tiến sĩ Hội Thánh ngày 19 tháng 10 năm 1997.

Vậy ngài không hề "nhỏ" chút nào!

Sự cao cả của thánh Tê-rê-xa là đã khám phá lại chân lý trọng tâm của Phúc Âm, đó là: trong Đức Giêsu Kitô, chúng ta được làm con cái Thiên Chúa, và chúng ta phải yêu mến Cha chúng ta trên trời như những đứa con thảo đầy tin tưởng và phó thác. Thánh Tê-rê-xa bám chắc vào giáo lý này với tất cả sức lực của ngài và cố gắng thực hành nó gần như sát mặt chữ. Sống thật sự như trẻ thơ là cách chắc chắn nhất, đơn giản nhất để làm đẹp lòng Chúa Cha. Ngài nói ngài vui mừng vì mình bé nhỏ bởi vì Chúa Giêsu đã dạy chỉ các trẻ em và những ai giống như chúng mới được vào Nước Trời. Đứa bé càng nhỏ, càng yếu đuối thì lại càng phải và có thể cậy dựa vào lòng thương xót, sự giúp đỡ và chăm sóc tận tình của cha mẹ và những người khác chung quanh.

Tê-rê-xa viết trong Thủ Bản gởi Mẹ bề trên Ma-ri Gông-da-ga năm 1897:

"Thưa Mẹ, như Mẹ biết, con hằng ước ao được nên thánh, nhưng than ôi, mỗi lần sánh mình với các thánh, con đều nhận thấy giữa các ngài và con có một khoảng cách như giữa một ngọn núi cao chót vót và một hột cát ti tiện dưới chân khách bộ hành. Nhưng thay vì thối chí, con lại tự nhủ: Chúa không khơi dậy những ước muốn không thể thực hiện được; dù thấp hèn, con cũng vẫn có thể khao khát nên thánh. Tự làm cho mình lớn lên thì không được, nên con có thế nào thì đành phải chịu như vậy với tất cả những khuyết điểm của con. Nhưng con muốn tìm ra một phương pháp lên trời bằng một con đường nhỏ vừa thẳng lại vừa ngắn, một con đường nhỏ hoàn toàn mới. Chúng ta đang ở trong thế kỷ phát minh, bây giờ không phải leo từng bậc thang nữa; những nhà giàu có đã thay những thang cổ điểm bằng thang máy, thật là tiện lợi. Phần con, con cũng muốn kiếm một cái thang máy để nâng con lên tới Chúa Giêsu, vì con bé nhỏ quá, chả sao lên được cái thang trọn lành dốc dác. Thế rồi con đi tìm trong Sách Thánh [...] và con đã đọc những lời sau đây phát xuất từ miệng Đấng Khôn Ngoan muôn đời: 'Ai thật bé nhỏ thì hãy đến với Ta' (Châm ngôn 9,4) [...]. Thế rồi con đã đến vì con đoán con đã gặp được điều con đang tìm kiếm [...]. Chiếc thang máy đưa con lên tận trời là chính đôi cánh tay Chúa đấy, Chúa Giêsu ôi! Vì thế mà con chả cần phải lớn lên, trái lại con cần phải cứ bé hoài và càng ngày sẽ càng bé dần đi mãi. Ôi lạy Chúa, Chúa đã ban cho con hơn sự con mong đợi, và con, con muốn ca ngợi lòng thương xót của Chúa..." (Thủ bản Tự Thuật, Hương Việt dịch, Sài Gòn 1967, tr. 188-189).

Áp dụng "phương pháp lên trời" hay sử dụng "chiếc thang máy" này, thánh Tê-rê-xa không cần phải tìm kiếm những việc cao siêu, to tát, nổi bật, chỉ cần phải rèn luyện cho mình thái độ làm con, và làm con bé nhỏ của Cha trên trời, ấy là hết lòng yêu mến, tin tưởng, phó thác. Mọi sự đều để mặc Cha lo, dù đầy khuyết điểm hay tội lỗi cũng không sợ! Càng tiến sâu vào con đường này, ngài càng được tình yêu Chúa chiếm đoạt trọn vẹn hơn, và ngài đưa tình yêu đó thấm nhuần mọi việc ngài làm, mọi khó khăn thử thách ngài gặp phải, mọi sự khó chịu của cuộc sống chung, v.v., biến tất cả thành những lễ vật dâng lên Chúa. Biết mình nhỏ bé, ngài luyện tập những nhân đức nho nhỏ; thích âm thầm chuyên lo làm vui lòng Chúa bằng những hy sinh nhỏ mọn mà chỉ một mình Chúa biết; ngài không bỏ qua một dịp hy sinh nào có được và cố gắng làm cho đời mình thành một cuộc tử đạo vì tình yêu Chúa. Chẳng hạn: uống thuốc đắng từng giọt để "kéo dài một việc hãm mình nhỏ mọn"; trong công việc chung, chọn những phần khó nhọc hơn, hay khi trời nóng, chọn nơi ngồi bất tiện hơn cho mình để dành chỗ mát mẻ cho chị em; chấp nhận cho kẻ khác đến quấy rầy mình; tránh tìm kiếm tiện nghi, v.v. Có tình yêu thì việc nhỏ sẽ trở thành việc có giá trị lớn. Thánh nữ gọi làm những việc như thế là "tung hoa" cho Chúa:

"Vâng lạy Đấng lòng con yêu mến, cuộc đời con sẽ tiêu hao như vậy đó ... Con không có phương pháp nào khác để minh chứng với Chúa tình yêu của con ngoài việc tung hoa, nghĩa là không để mất một hy sinh nhỏ nào, một cái nhìn nào, một lời nói nào; con sẽ lợi dụng tất cả mọi việc nhỏ nhặt nhất và làm chúng với cả một tâm tình yêu mến... Con muốn chịu đau khổ vì yêu mến, như vậy con sẽ tung hoa trước ngai Chúa; hễ gặp bất cứ bông hoa nào là con cũng rứt cánh dâng cho Chúa ... rồi tay thì tung hoa, miệng thì ca hát (làm sao có thể khóc được khi làm một việc vui như thế), và con sẽ hát ngay cả khi phải hái những bông hoa giữa gai góc, mà gai góc càng dài càng đâm đau bao nhiêu, tiếng hát của con càng du dương bấy nhiêu [...] Ôi Giêsu của con, con mến Chúa, con yêu Giáo Hội Mẹ con; con nhớ rằng "hành động nhỏ bé nhất mà do tình yêu tinh tuyền sẽ có ích hơn là tất cả những công trình khác hợp lại với nhau'. (Thánh Gio-an Thánh Giá)" (Trích Thủ bản Tự Thuật, tr. 181).

Thánh Tê-rê-xa nhìn nhận rằng Thiên Chúa toàn năng đã làm cho ngài những việc trọng đại, và việc trọng đại nhất là cho ngài biết sự bé nhỏ và bất lực của mình (x. Thủ bản, tr 191). Từ sự ý thức đó, ngài đã rút ra cho mình một phương pháp đơn sơ, không chút cầu kỳ để đến với Chúa, mà người ta gọi là con đường thơ ấu thiêng liêng. Lời sau đây mà ngài đã nói với người chị ruột Marie du Sacré-Coeur trong một lá thư đề tháng 9 năm 1896, là một lời đầy khích lệ đối với chúng ta hôm nay:

"A, nếu hết mọi linh hồn yếu đuối và bất toàn cảm thấy điều mà linh hồn bé bỏng nhất trong mọi linh hồn, tức là linh hồn Tê-rê-xa nhỏ bé của Chị, thì sẽ không một ai ngã lòng trên đường lên núi tình yêu, vì Chúa Giêsu đâu có đòi những việc vĩ đại mà chỉ đòi sự phó thác và tri ân..." (Thủ bản, tr. 171).

Thánh Tê-rê-xa đã đưa lý tưởng nên thánh đến gần và vừa tầm với mọi người.

Lm Nguyễn Hồng Giáo, dòng Phanxicô