Lịch sử và ý nghĩa Nghi lễ Thứ Năm Tuần Thánh

Trong ngày Thứ Năm Tuần Thánh, Giáo Hội long trọng cử hành việc Chúa Giêsu thiết lập Phép Thánh Thể và đó là nghi lễ phụng tự cổ xưa nhất liên quan tới Tuần Thánh trong Giáo Hội.


Chúa Giêsu rửa chân cho các môn đệ

Tại Roma sau này một số các nghi lễ khác được thêm vào trong thời kỳ đầu của Giáo Hội liên quan tới việc tưởng niệm Chúa lập Phép Thánh Thể, đó là: 1/ Nghi thức thánh hiến Dầu Olive. 2/ Nghi thức Hòa giải cho tội nhân. Vì hai nghi thức này có liên quan và nhằm sửa soạn cho tân tòng tham dự vào Phép Mình Thánh Chúa.

Trong ngày Thứ Năm Tuần Thánh, khi việc sửa soạn cho các dự tòng sắp được chịu phép Thánh Tẩy vào Đêm Vọng Phục Sinh đã hoàn tất, Giáo Hội cũng cử hành Lễ Dầu (tiếng Latinh là Missa chrismalis) và theo sau nghi lễ này là nghi thức hòa giải cho tội nhân.

Những nghi lễ trong Ngày Thứ Năm Tuần Thánh mang đặc tính vui mừng như: hoà giải tội nhân, thánh hiến dầu, rửa chân và sửa soạn cho dự tòng nhận bí tích thánh tẩy. Cũng do những đặc tính này mà ngày Thứ Năm Tuần Thánh có những tên gọi khác nhau, nhưng tựu chung đều nói lên một trong những nghi lễ được cử hành long trọng vừa nêu ra ở trên:

Nghi thức khảo kinh – (tiếng La tinh là Redditio symboli): Các dự tòng trước khi chịu phép thánh tẩy phải đọc thuộc lòng Kinh Tin Kính trước mặt Đức Giám Mục giáo phận hay vị đại diện của Ngài.


ĐTC Benedictô XVI rửa chân cho giáo dân tại Vatican

Nghi thức Rửa Chân – (tiếng La tinh là Pedilavium): Nghi thức bắt nguồn từ rất lâu đời trong các nghi lễ cổ xưa của Giáo Hội. Ngoài ra trước đây còn có Nghi thức Rửa Đầu (tiếng Latinh là Capitilavium) được cử hành vào Ngày Chúa Nhật Lễ Lá (Theo tài liệu của Thánh Augustinô, " Ep. cxviii, cxix", e. 18).

Nghi thức Hòa Giải tội nhân – (tiếng La tinh là Exomologesis): Theo thư của ĐGH Innocentê I gửi cho Decentius thành Gubbio chứng thực là tại Roma có thói quen vào ngày Thứ Năm Tuần Thánh (quinta feria Pascha) xóa tội cho tội nhân thống hối được khỏi các tội nhẹ và tội trọng, các hối nhân phải đến nhà thờ trong ngày này tham dự nghi lễ trên, trừ trường hợp những người bị ốm nặng (theo tài liệu của Labbe, "Concilia" II, col. 1247; St. Ambrose, "Ep. ___iii ad Marcellinam"). Các hối nhân tham dự thánh lễ gọi là Lễ Hòa Giải Tội Nhân (Missa pro reconciliatione paenitentium) và nhận ơn tha tội vào phần trước khi dâng của lễ trong thánh lễ. Sách Lễ Roma thời ĐGH Gelasius có Nghi thức tha tội cho tội nhân đã thống hối (Ordo agentibus publicam poenitentiam – theo Muratori, "Liturgia romana vetus", I, 548-551).

Nghi thức Thánh Hiến Dầu – (tiếng Latinh là Olei exorcizati confectio): Vào thế kỉ thứ V, nghi lễ này được thiết lập cử hành vào Ngày Thứ Năm Tuần Thánh và làm phép 3 loại dầu để xức dầu cho tân tòng và bệnh nhân. Tài liệu theo Sách Lễ Roma thời ĐGH Gregorianô và thời ĐGH Gelasiô và theo Sách Lễ Ambrosianô của Pamelius, cũng như Sách Nghi thức Roma (Ordo Romanus I) tất cả đều có ghi chép về nghi thức này.


ĐTC Benedictô XVI truyền phép Thánh Thể tại Vatican

Nghi thức Kỉ Niệm Phép Thánh Thể -- (tiếng Latinh là Anniversarium Eucharistiae): Việc cử hành Thánh Thể vào ban chiều tối thứ Năm tuần thánh và thánh hiến bánh thánh nhiều gấp đôi trong một khoảng thời gian đã không được hưởng ứng trong Giáo Hội và Công Đồng Trullo vào năm 692 đã ra lệnh cấm. Trước đó việc cử hành Thánh Thể được diễn ra vào ban sáng và giám mục cho phép giữ lại bánh thánh cho ngày hôm sau. (Theo Muratori, Liturg. rom. Vetus, II, 993).

Ngoài ra còn một số nghi thức khác trong Ngày Thứ Năm Tuần Thánh khác như: Không rung chuông nhà thờ, khăn trải bàn thờ được lột ra sau giờ kinh chiều, và Giờ Kinh Sáng và Ban Mai trong 3 ngày cuối của Tuần Thánh được gọi là ‘Tenebrae’.



Phúc Âm theo Thánh Gioan 13:1-38

1 Trước lễ Vượt Qua, Đức Giê-su biết giờ của Người đã đến, giờ phải bỏ thế gian mà về với Chúa Cha. Người vẫn yêu thương những kẻ thuộc về mình còn ở thế gian, và Người yêu thương họ đến cùng.

2 Ma quỷ đã gieo vào lòng Giu-đa, con ông Si-môn Ít-ca-ri-ốt, ý định nộp Đức Giê-su.3 Đức Giê-su biết rằng: Chúa Cha đã giao phó mọi sự trong tay Người, Người bởi Thiên Chúa mà đến, và sắp trở về cùng Thiên Chúa,4 nên trong một bữa ăn, Người đứng dậy, rời bàn ăn, cởi áo ngoài ra, và lấy khăn mà thắt lưng.5 Rồi Đức Giê-su đổ nước vào chậu, bắt đầu rửa chân cho các môn đệ và lấy khăn thắt lưng mà lau.

6 Vậy, Người đến chỗ ông Si-môn Phê-rô, ông liền thưa với Người: "Thưa Thầy! Thầy mà lại rửa chân cho con sao? "7 Đức Giê-su trả lời: "Việc Thầy làm, bây giờ anh chưa hiểu, nhưng sau này anh sẽ hiểu."8 Ông Phê-rô lại thưa: "Thầy mà rửa chân cho con, không đời nào con chịu đâu! " Đức Giê-su đáp: "Nếu Thầy không rửa cho anh, anh sẽ chẳng được chung phần với Thầy."9 Ông Si-môn Phê-rô liền thưa: "Vậy, thưa Thầy, xin cứ rửa, không những chân, mà cả tay và đầu con nữa."10 Đức Giê-su bảo ông: "Ai đã tắm rồi, thì không cần phải rửa nữa; toàn thân người ấy đã sạch. Về phần anh em, anh em đã sạch, nhưng không phải tất cả đâu! "11 Thật vậy, Người biết ai sẽ nộp Người, nên mới nói: "Không phải tất cả anh em đều sạch."

12 Khi rửa chân cho các môn đệ xong, Đức Giê-su mặc áo vào, về chỗ và nói: "Anh em có hiểu việc Thầy mới làm cho anh em không?13 Anh em gọi Thầy là "Thầy", là "Chúa", điều đó phải lắm, vì quả thật, Thầy là Thầy, là Chúa.14 Vậy, nếu Thầy là Chúa, là Thầy, mà còn rửa chân cho anh em, thì anh em cũng phải rửa chân cho nhau.15 Thầy đã nêu gương cho anh em, để anh em cũng làm như Thầy đã làm cho anh em.16 Thật, Thầy bảo thật anh em: tôi tớ không lớn hơn chủ nhà, kẻ được sai đi không lớn hơn người sai đi.17 Anh em đã biết những điều đó, nếu anh em thực hành, thì thật phúc cho anh em!18 Thầy không nói về tất cả anh em đâu. Chính Thầy biết những người Thầy đã chọn, nhưng phải ứng nghiệm lời Kinh Thánh sau đây: Kẻ đã cùng con chia cơm sẻ bánh lại giơ gót đạp con.19 Thầy nói với anh em điều đó ngay từ lúc này, trước khi sự việc xảy ra, để khi sự việc xảy ra, anh em tin là Thầy Hằng Hữu.20 Thật, Thầy bảo thật anh em: ai đón tiếp người Thầy sai đến là đón tiếp Thầy, và ai đón tiếp Thầy là đón tiếp Đấng đã sai Thầy."

21 Nói xong, Đức Giê-su cảm thấy tâm thần xao xuyến. Người tuyên bố: "Thật, Thầy bảo thật anh em: có một người trong anh em sẽ nộp Thầy."22 Các môn đệ nhìn nhau, phân vân không biết Người nói về ai.23 Trong số các môn đệ, có một người được Đức Giê-su thương mến. Ông đang dùng bữa, đầu tựa vào lòng Đức Giê-su.24 Ông Si-môn Phê-rô làm hiệu cho ông ấy và bảo: "Hỏi xem Thầy muốn nói về ai? "25 Ông này liền nghiêng mình vào ngực Đức Giê-su và hỏi: "Thưa Thầy, ai vậy? "26 Đức Giê-su trả lời: "Thầy chấm bánh đưa cho ai, thì chính là kẻ ấy." Rồi Người chấm một miếng bánh, trao cho Giu-đa, con ông Si-môn Ít-ca-ri-ốt.27 Y vừa ăn xong miếng bánh, Xa-tan liền nhập vào y. Đức Giê-su bảo y: "Anh làm gì thì làm mau đi! "28 Nhưng trong số các người đang dùng bữa, không ai hiểu tại sao Người nói với y như thế.29 Vì Giu-đa giữ túi tiền, nên có vài người tưởng rằng Đức Giê-su nói với y: "Hãy mua những món cần dùng trong dịp lễ", hoặc bảo y bố thí cho người nghèo.30 Sau khi ăn miếng bánh, Giu-đa liền đi ra. Lúc đó, trời đã tối.

31 Khi Giu-đa đi rồi, Đức Giê-su nói: "Giờ đây, Con Người được tôn vinh, và Thiên Chúa cũng được tôn vinh nơi Người.32 Nếu Thiên Chúa được tôn vinh nơi Người, thì Thiên Chúa cũng sẽ tôn vinh Người nơi chính mình, và Thiên Chúa sắp tôn vinh Người.

33 Hỡi anh em là những người con bé nhỏ của Thầy, Thầy còn ở với anh em một ít lâu nữa thôi. Anh em sẽ tìm kiếm Thầy; nhưng như Thầy đã nói với người Do-thái: "Nơi tôi đi, các người không thể đến được", bây giờ, Thầy cũng nói với anh em như vậy.34 Thầy ban cho anh em một điều răn mới là anh em hãy yêu thương nhau; anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em.35 Mọi người sẽ nhận biết anh em là môn đệ của Thầy ở điểm này: là anh em có lòng yêu thương nhau."

36 Ông Si-môn Phê-rô nói với Đức Giê-su: "Thưa Thầy, Thầy đi đâu vậy? " Đức Giê-su trả lời: "Nơi Thầy đi, bây giờ anh không thể theo đến được; nhưng sau này anh sẽ đi theo."37 Ông Phê-rô thưa: "Thưa Thầy, sao con lại không thể đi theo Thầy ngay bây giờ được? Con sẽ thí mạng con vì Thầy! "38 Đức Giê-su đáp: "Anh sẽ thí mạng vì Thầy ư? Thật, Thầy bảo thật cho anh biết: gà chưa gáy, anh đã chối Thầy ba lần.

Phúc Âm theo Thánh Gioan 15:12-17:

12 Đây là điều răn của Thầy: anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em.13 Không có tình thương nào cao cả hơn tình thương của người đã hy sinh tính mạng vì bạn hữu của mình.14 Anh em là bạn hữu của Thầy, nếu anh em thực hiện những điều Thầy truyền dạy.15 Thầy không còn gọi anh em là tôi tớ nữa, vì tôi tớ không biết việc chủ làm. Nhưng Thầy gọi anh em là bạn hữu, vì tất cả những gì Thầy nghe được nơi Cha Thầy, Thầy đã cho anh em biết.

16 Không phải anh em đã chọn Thầy, nhưng chính Thầy đã chọn anh em, và cắt cử anh em để anh em ra đi, sinh được hoa trái, và hoa trái của anh em tồn tại, hầu tất cả những gì anh em xin cùng Chúa Cha nhân danh Thầy, thì Người ban cho anh em.17 Điều Thầy truyền dạy anh em là hãy yêu thương nhau.

Phúc Âm theo Thánh Luca 22:14-31:

14 Khi giờ đã đến, Đức Giê-su vào bàn, và các Tông Đồ cùng vào với Người.15 Người nói với các ông: "Thầy những khát khao mong mỏi ăn lễ Vượt Qua này với anh em trước khi chịu khổ hình.16 Bởi vì, Thầy nói cho anh em hay, Thầy sẽ không bao giờ ăn lễ Vượt Qua này nữa, cho đến khi lễ này được nên trọn vẹn trong Nước Thiên Chúa."

17 Rồi Người nhận lấy chén, dâng lời tạ ơn và nói: "Anh em hãy cầm lấy mà chia nhau.18 Bởi vì, Thầy bảo cho anh em biết, từ nay, Thầy không còn uống sản phẩm của cây nho nữa, cho đến khi Triều Đại Thiên Chúa đến."

19 Rồi Người cầm lấy bánh, dâng lời tạ ơn, bẻ ra, trao cho các ông và nói: "Đây là mình Thầy, hiến tế vì anh em. Anh em hãy làm việc này, mà tưởng nhớ đến Thầy."20 Và tới tuần rượu cuối bữa ăn, Người cũng làm như vậy và nói: "Chén này là giao ước mới, lập bằng máu Thầy, máu đổ ra vì anh em.

21 "Nhưng này bàn tay kẻ nộp Thầy đang cùng đặt trên bàn với Thầy.22 Đã hẳn Con Người ra đi như đã ấn định, nhưng khốn cho kẻ nào nộp Con Người."23 Các Tông Đồ bắt đầu bàn tán với nhau xem ai trong Nhóm lại là kẻ toan làm chuyện ấy.

24 Các ông còn cãi nhau sôi nổi xem ai trong Nhóm được coi là người lớn nhất.25 Đức Giê-su bảo các ông: "Vua các dân thì dùng uy mà thống trị dân, và những ai cầm quyền thì tự xưng là ân nhân.26 Nhưng anh em thì không phải như thế, trái lại, ai lớn nhất trong anh em, thì phải nên như người nhỏ tuổi nhất, và kẻ làm đầu thì phải nên như người phục vụ.27 Bởi lẽ, giữa người ngồi ăn với kẻ phục vụ, ai lớn hơn ai? Hẳn là người ngồi ăn chứ? Thế mà, Thầy đây, Thầy sống giữa anh em như một người phục vụ.

28 "Còn anh em, anh em vẫn một lòng gắn bó với Thầy, giữa những lúc Thầy gặp thử thách gian nan.29 Vì thế, Thầy sẽ trao Vương Quốc cho anh em, như Cha Thầy đã trao cho Thầy,30 để anh em được đồng bàn ăn uống với Thầy trong Vương Quốc của Thầy, và ngự toà xét xử mười hai chi tộc Ít-ra-en."

Thư Thánh Phaolô gửi tín hữu thành Corintô 11:23-33:

23 Thật vậy, điều tôi đã lãnh nhận từ nơi Chúa, tôi xin truyền lại cho anh em: trong đêm bị nộp, Chúa Giê-su cầm lấy bánh,24 dâng lời chúc tụng tạ ơn, rồi bẻ ra và nói: "Anh em cầm lấy mà ăn, đây là Mình Thầy, hiến tế vì anh em; anh em hãy làm như Thầy vừa làm để tưởng nhớ đến Thầy."25 Cũng thế, cuối bữa ăn, Người nâng chén và nói: "Đây là chén Máu Thầy, Máu đổ ra để lập Giao Ước Mới; mỗi khi uống, anh em hãy làm như Thầy vừa làm để tưởng nhớ đến Thầy."26 Thật vậy, cho tới ngày Chúa đến, mỗi lần ăn Bánh và uống Chén này, là anh em loan truyền Chúa đã chịu chết.27 Vì thế, bất cứ ai ăn Bánh hay uống Chén của Chúa cách bất xứng, thì cũng phạm đến Mình và Máu Chúa.

28 Ai nấy phải tự xét mình, rồi hãy ăn Bánh và uống Chén này.29 Thật vậy, ai ăn và uống mà không phân biệt được Thân Thể Chúa, là ăn và uống án phạt mình.30 Vì lẽ đó, trong anh em, có nhiều người ốm đau suy nhược, và cũng có lắm người đã chết.31 Giả như chúng ta tự xét mình, thì chúng ta đã không bị xét xử.32 Nhưng khi Chúa xét xử là Người sửa dạy chúng ta, để chúng ta khỏi bị kết án cùng với thế gian.

33 Cho nên, thưa anh em, khi họp nhau để dùng bữa, anh em hãy đợi nhau.34 Ai đói, thì ăn ở nhà, kẻo anh em đến họp mà hoá ra để bị kết án. Về các vấn đề khác, tôi sẽ liệu khi nào đến thăm anh em.

Lm. Trần Công Nghị